Το Facebook έχει αρκετά θετικά στοιχεία. Από τη δυνατότητα να μοιράζεσαι με φίλους και συγγενείς , φωτογραφίες, video, γνώμες, έως τη ψυχαγωγία, τη προώθηση εταιρικής ταυτότητας και τη διαφήμιση προϊόντων. Πρόσφατες έρευνες όμως, φανερώνουν ότι για πολλούς από τους χρήστες του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου υπάρχει μια αρνητική επίδραση στη ψυχική τους υγεία.

Συγκεκριμένα τρεις νέα μελέτες, φανερώνουν ότι το Facebook έχει αρνητικό αντίκτυπο στους χρήστες του καθώς προσφέρει ένα ανοιχτό μέσο κοινωνικής σύγκρισης, ιδιαίτερα μέσω των ενημερώσεων κατάστασης (status updates). Παρόλο που η προσθήκη ενός φίλου στην ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να προκαλέσει χαρά και το συναίσθημα της ‘δικτύωσης’, το να έχει κάποιος πολλούς φίλους μπορεί να τον κάνει να αισθάνεται χειρότερα για τη προσωπική του ζωή. Τα συμπεράσματα των μελετών δεν είναι ότι το Facebook αυτό καθεαυτό είναι επιβλαβές, αλλά ότι παρέχει ένα μέσο για τους χρήστες του να επιδοθούν σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, όπως το να διαλαλούν τις αδυναμίες τους ή να συγκρίνουν τα επιτεύγματα τους με άλλων.

Σύμφωνα με τη Mukesh Mudra, υποψήφια διδάκτωρ στο μάρκετινγκ στο Instituto de Empresa της Μαδρίτης, «οι περισσότεροι χρήστες γνωρίζουν ότι οι φίλοι τους στο Facebook τείνουν να παρουσιάζουν τη ζωή τους με πιο θετικό τρόπο, ιδιαίτερα μέσω των ενημερώσεων κατάστασης. Παρόλο που υπάρχει αυτή η γενική παραδοχή, η ανάγνωση των ενημερώσεων κατάστασης των φίλων μας εξακολουθεί να μας κάνει να αισθάνονται χειρότερα».

Σε έρευνα που παρουσιάστηκε σε συνέδριο της επιστημονικής εταιρείας ‘Προσωπικότητα και Κοινωνικοί Ψυχολόγοι’ (SPSP) στο Σαν Ντιέγκο, η Mukesh και η συνεργάτιδά της Goncalves Dilney βρήκαν ότι όταν οι άνθρωποι σκέφτονται την τελευταία φορά που κάποιος τους ζήτησε να γίνουν φίλοι, υπάρχει ένα θετικό συναίσθημα. Όταν όμως συγκεντρώσουμε όλους αυτούς τους φίλους και δούμε τις ενημερώσεις κατάστασής τους τότε η ψυχολογία μας ‘πέφτει’. Για την έρευνα ρωτήθηκαν άτομα με πολλούς φίλους στο Facebook για το πώς αισθάνονται αυτή τη στιγμή σχετικά με τη ζωή και τα επιτεύγματά τους. Αυτοί που είχαν δει πρόσφατα τις ενημερώσεις κατάστασης των φίλων τους χαρακτήρισαν τη ζωή τους χειρότερα σε σύγκριση με άτομα που δεν είχαν επισκεφτεί πρόσφατα την ιστοσελίδα. Ενώ για άτομα που είχαν λίγους φίλους, οι ενημερώσεις κατάστασης δεν επηρέασε τις απαντήσεις τους.

“Μικρός αριθμός φίλων σημαίνει ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα να βλέπουμε τους άλλους να επιδεικνύονται” λέει η Mukesh. “Για όσους όμως έχουν πολλούς φίλους, το Facebook Newsfeed μετατρέπεται σε μια παρέλαση καλών ειδήσεων για τη ζωή των άλλων: προαγωγές, αρραβώνες, γάμοι, μωρά, διασκέδαση, βόλτες κτλ. Ακόμα κι αν κάποιος γνωρίζει, σε διανοητικό επίπεδο, ότι πολλοί χρήστες του Facebook το χρησιμοποιούν για να επιδειχθούν, όλες αυτές οι πληροφορίες μπορεί να τους κάνουν να αισθάνονται χειρότερα”.

Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή οι 354 φίλοι ήταν το οριακό σημείο που οι συμμετέχοντες άρχιζαν να αισθάνονται άσχημα με την ανάγνωση των ενημερώσεων κατάστασης. Δεν πρόκειται όμως για έναν απόλυτο αριθμό, είναι απλά το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης στατιστικής έρευνας.

Σε μια άλλη μελέτη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο SPSP, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον έκαναν μια δημοσκόπηση μεταξύ φοιτητών και διαπίστωσαν ότι ο χρόνος που αναλώνεται στο Facebook συνδέεται με καταθλιπτικά συμπτώματα, ιδιαίτερα σε νεαρούς άντρες. Δεν σημαίνει φυσικά ότι το Facebook προκαλεί κατάθλιψη, αλλά ότι καταθλιπτικά συναισθήματα και πολλή χρήση του Facebook τείνουν να πηγαίνουν χέρι-χέρι, ανεξαρτήτως της αιτίας που προκαλεί κατάθλιψη.

“Φαίνεται ότι οι άντρες, όταν συγκρίνουν κοινωνικά τον εαυτό τους στο Facebook, τείνουν να εμφανίζουν καταθλιπτικά συμπτώματα” αναφέρει η ερευνήτρια της μελέτης από το Πανεπιστήμιο Χιούστον, διδακτορική φοιτήτρια Mai-Ly Nguyen.

“Η μελέτη μας φανερώνει ότι το Facebook αποτελεί ένα χώρο όπου οι άνδρες επιδίδονται σε συγκρίσεις μεταξύ τους. Φαίνεται ότι οι γυναίκες χρησιμοποιούν πιο συχνά το facebook για να ‘δυκτιωθούν’ με κάποιον, ενώ οι άνδρες για να ανταγωνιστούν ο ένας τον άλλον.”

Μια άλλη ομάδα χρηστών όμως, δεν χρησιμοποιούν τις ενημερώσεις κατάστασης στο Facebook για να ‘ανέβουν’ κοινωνικά. Αντ’ αυτού, παραπονιούνται.

Σύμφωνα με μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ψυχολογική Επιστήμη, άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση θεωρούν το Facebook ως ένα ασφαλέστερο μέρος έκφρασης συγκριτικά με έναν διάλογο πρόσωπο προς πρόσωπο.

Ερευνητές με επικεφαλής την Amanda Forest του Πανεπιστημίου Waterloo στο Οντάριο συνέλλεξαν πρόσφατες ενημερώσεις κατάστασης από 117 συμμετέχοντες, οι οποίοι ανέφεραν επίσης τον μέσο χρόνο που αναλώνουν στο Facebook και απάντησαν σε ερωτήσεις που αποκάλυπταν τα επίπεδα αυτοεκτίμησής τους. Κάποιες ενημερώσεις κατάστασης ήταν εύθυμες, όπως “Έχω καταπληκτικούς φίλους”, “Σήμερα θα έχω μια υπέροχη μέρα”. Άλλες ήταν αρνητικές: “μου έκλεψαν το κινητό”, “είμαι πολύ κουρασμένος”. Στη συνέχεια, οι ερευνητές έβαλαν μια τρίτη ομάδα συμμετεχόντων να διαβάσουν τις ενημερώσεις κατάστασης και να βαθμολογήσουν το πόσο τους αρέσει το άτομο που έγραψε την κάθε μία. Όπως ήταν αναμενόμενο, υπήρχε θετικότερη ανταπόκριση για τις ενημερώσεις που ήταν θετικές.

Φυσικά περιμένουμε ότι οι φίλοι μας θα νοιάζονται περισσότερο από ότι άγνωστοι. Έτσι, οι ερευνητές έκαναν ένα άλλο πείραμα στο οποίο συνέλεξαν πρόσφατες ενημερώσεις κατάστασης από 98 φοιτητές και κατέγραψαν τον αριθμό των ‘likes’ και τον αριθμό των σχολίων για κάθε μία.
Αποδείχθηκε ότι για τους χρήστες με υψηλή αυτοεκτίμηση, μια αρνητική ενημέρωση κατάστασης συγκέντρωνε περισσότερα σχόλια από μια θετική, πιθανώς γιατί οι φίλοι τους ανησύχησαν. Για χρήστες με χαμηλή αυτοεκτίμηση όμως, οι αρνητικές ενημερώσεις έμεναν ασχολίαστες.

“Πράγματι, οι φίλοι χρηστών με χαμηλή αυτοεκτίμηση σχολίαζαν περισσότερο τις θετικές ενημερώσεις. Όσο πιο θετικές τόσο περισσότερα σχόλια. Ίσως να προσπαθούσαν να ανυψώσουν το ηθικό τους” γράφουν η Forest και οι συνεργάτες της.

Το συμπέρασμά μας δεν είναι ότι πρέπει να κλείσουμε τον λογαριασμό μας στο Facebook – η ιστοσελίδα έχει και οφέλη, κάποια από αυτά και ψυχολογικά. Πρέπει ωστόσο να είμαστε προσεκτικοί με τη διαδικτυακή κοινωνική μας ζωή, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τον πραγματικό κόσμο.

“Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί” δηλώνει η ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Χιούστον Linda Acitelli, η οποία κατεύθυνε την Nguyen στη μελέτη κοινωνικής σύγκρισης. “Νομίζω ότι οι γονείς, ιδιαίτερα αν έχουν παιδιά στην εφηβική ηλικία, πρέπει να παρακολουθούν πόσο χρόνο αναλώνουν στο Facebook.”

Επειδή το Facebook παρέχει περισσότερες ευκαιρίες για να εισχωρήσει κάποιος αδιακρίτως στη ζωή του άλλου, βοηθά να έχουμε υπόψη μας τις παγίδες του. Απλά υπενθυμίζοντας τον εαυτό μας ότι πολλές φορές οι φίλοι μας στο Facebook επιδεικνύονται και υπερβάλουν, μπορεί να αμβλύνει το αίσθημα ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

www.skepsou.gr, 24 Ιανουαρίου 2013. Πηγή vitals.msnbc.msn.com.