Η επέτειος των 150 χρόνων από την δημοσίευση της μελέτης του Δαρβίνου “Η Καταγωγή των Ειδών” έχει αναζωπυρώσει την διαμάχη μεταξύ των υποστηρικτών της θεωρίας της εξέλιξης και των υποστηρικτών της θεωρίας της δημιουργίας από έναν “ευφυή σχεδιαστή”. Η διαμάχη παρουσιάζεται ότι είναι μεταξύ των επιστημόνων και των θρησκευόμενων. Σκέψου, πρόκειται για μια επιστημονική ή θρησκευτική διαμάχη;

Το 2009 ήταν το έτος της 150ής επετείου από την δημοσίευση του βιβλίου “Η Καταγωγή των Ειδών” από τον Κάρολο Δαρβίνο, ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία της ιστορίας.

Ο Κάρολος Δαρβίνος καθώς ταξίδευε στον Ειρηνικό Ωκεανό παρατήρησε ότι υπήρχαν διαφορές στα είδη ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος όπου ζούσαν. Βασισμένος στις παρατηρήσεις του παρουσίασε την διαφορετικότητα των ειδών σε συνδυασμό με την φυσική επιλογή ως τον μηχανισμό μέσω του οποίου όλα τα είδη που υπάρχουν προήλθαν από έναν μοναδικό απλό οργανισμό. Καθώς η θεωρία του δεν αναφέρεται σε κάποια θαυματουργική παρέμβαση του Θεού, έχει βρεθεί στο στόχαστρο των πιστών, ιδιαίτερα αυτών που πιστεύουν στην κυριολεκτική ερμηνεία της περιγραφής της Βίβλου για την δημιουργία του κόσμο σε έξι ημέρες. Η πλειοψηφία των επιστημόνων υποστηρίζουν την θεωρία του Δαρβίνου σχετικά με την προέλευση της ζωής, ενώ υπάρχουν μόνο λίγοι Χριστιανοί επιστήμονες που αντιτίθενται.

Οι δημιουργιστές υποστηρίζουν ότι η Βίβλος αποδεδειγμένα αποτελεί μια συνεπή και αξιόπιστη ιστορική πηγή σε περιπτώσεις που η αρχαιολογία επιβεβαιώνει τις αναφορές της. Συνεπώς είναι πιθανόν να είναι ακριβής και στη περιγραφή της για την δημιουργία. Ακόμη επισημαίνουν ότι οι επιστήμονες έχουν αλλάξει διάφορες θεωρίες τους στο παρελθόν ως αποτέλεσμα μεταγενέστερων ανακαλύψεων, και επομένως δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε όλα τις θεωρίες που υποστηρίζουν. Επιπλέον, στρέφουν την προσοχή στο προφανές της ύπαρξης σχεδιασμού για τις πολύπλοκες δομές και λειτουργίες των ζωντανών οργανισμών, και επιμένουν ότι αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη ενός σχεδιαστή.

Οι εξελικτικοί από την άλλη υποστηρίζουν ότι η Εκκλησία είναι αυτή που αναθεώρησε πολλά από τα πιστεύω της ως αποτέλεσμα επιστημονικών ανακαλύψεων στο πέρασμα των χρόνων, και φέρουν ως παράδειγμα την εναντίωση της Εκκλησίας στις ηλιοκεντρικές θεωρίες του Κοπέρνικου και του Γαλιλαίο. Ακόμη επισημαίνουν ότι θρησκευόμενοι έχουν χρησιμοποιήσει κατ επανάληψη τον Θεό και των υποτιθέμενων ενεργειών του για να εξηγήσουν οτιδήποτε δεν μπορούσαν να καταλάβουν, για παράδειγμα τα περισσότερα από τα φυσικά φαινόμενα όπως τους κεραυνούς, τους σεισμούς ή τις εκλείψεις, τα οποία αποδείχθηκαν ότι αποτελούν απλά τα αποτελέσματα φυσικών νόμων και χημικών αντιδράσεων. Επίσης επιμένουν ότι μπορούμε να παρατηρήσουμε αλλαγές και προσαρμογές των ειδών στην φύση, και κατά συνέπεια επεκτείνοντας αυτά τα φαινόμενα σε βάθος χρόνου μπορούμε να εξηγήσουμε την φυσική εξέλιξη της ζωής. Εν κατακλείδι δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε σε κάποια θαυματουργική ενέργεια από τον Θεό.

Καθώς η κατανόηση των φυσικών λειτουργιών και φαινομένων αυξάνεται, τα επιχειρήματα και από τις δύο πλευρές γίνονται όλο και ποιο περίπλοκα και εξεζητημένα. Ο Michael Behe, ένας από τους κύριους υποστηρικτές της θεωρίας του “ευφυούς σχεδιασμού”, υποστηρίζει την ιδέα της “αμείωτης πολυπλοκότητας”. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, μερικές βιολογικές λειτουργίες είναι τόσο περίπλοκες και αποτελούνται από τόσο αλληλοεξαρτώμενα συστατικά που είναι αδύνατο να έχουν προέλθει μέσω τυχαίας εξέλιξης. Για παράδειγμα, η πήξη του αίματος περιλαμβάνει περίπου τριάντα διαφορετικά στοιχεία, τα περισσότεροι από τα οποία είναι πολύπλοκα πρωτεϊνικά μόρια. Η διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την πήξη του αίματος αποτελείται από αλυσιδωτές αντιδράσεις μεταξύ των στοιχείων του αίματος, με κάθε στοιχείο να είναι απολύτως απαραίτητο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Αν έστω και ένα στοιχείο λείψει τότε είναι αδύνατον για το αίμα να πήξει. Ο Behe τονίζει ότι προφανώς όλα αυτά τα στοιχεία δεν εξελίχθηκαν συγχρόνως, αλλά την ίδια στιγμή κάθε ένα από μόνο του δεν θα μπορούσε να βοηθήσει στην συγκεκριμένη λειτουργία, μέχρι την στιγμή που θα βρίσκονταν όλα μαζί. Υπάρχουν μόνο επειδή βρίσκονται όλα μαζί. Το παραπάνω υποδηλώνει την ύπαρξη ενός “σχεδιαστή”, που δημιούργησε τον οργανισμό ως ένα λειτουργικό σύνολο.

Οι εξελικτικοί υποστηρίζουν ότι τα διάφορα στοιχεία ενός συστήματος αμείωτης πολυπλοκότητας θα μπορούσαν να εξελιχθούν ως συστατικά άλλων διεργασιών, και στη συνέχεια μια μετάλλαξη θα μπορούσε να τα κάνει να λειτουργήσουν όλα μαζί σχηματίζοντας μια νέα διαδικασία, παρόμοια με την διαδικασία συναρμολόγησης μιας μηχανής από διάφορα εξαρτήματα.

Προφανώς και δεν υπάρχει αυτόπτης μάρτυρας για τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκαν – δημιουργήθηκαν τα είδη. Οπότε οποιοσδήποτε ισχυρισμός αναφορικά με την προέλευση της βιολογικής ποικιλομορφίας αποτελεί μια εικασία, και ένα θέμα θρησκευτικής πίστης. Αν αναφερόμαστε στους δημιουργιστές, μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα την πίστη τους. Ανεξάρτητα αν απευθύνεται στον προσωπικό Θεό των Χριστιανών που ο Γιος του πέθανε σε έναν σταυρό ή στον απροσδιόριστο Σχεδιαστή του σύμπαντος, υπάρχει μια ανώτερη δύναμη από τους νόμους της φυσικής και της χημείας.

Οι υποστηρικτές της θεωρίας της εξέλιξης τονίζουν ότι δεν την θεωρούν ως μιας μορφής “θρησκείας”, αλλά ως μια επιστημονική θεωρία. Πολλοί από αυτούς πράγματι δεν ξεπερνάνε τα όρια της επιστημονικής έρευνας σχετικά με χημικές αντιδράσεις και βιολογικές μεταλλάξεις. Αλλά υπάρχουν και οι “φανατικοί” Δαρβινιστές όπως ο Richard Dawkins και ο PZ Myers που περνάνε από το πεδίο των υποθέσεων για το τι θα μπορούσε να είχε συμβεί, στο πεδίο των ισχυρισμών για το τι έχει συμβεί. Παραδείγματος χάριν ο Richard Dawkins έγραψε, “Το γεγονός ότι η ζωή εξελίχθηκε από το σχεδόν τίποτα περίπου 10 δισεκατομμύρια χρόνια μετά την εξέλιξη του σύμπαντος από το κυριολεκτικό τίποτα, είναι ένα γεγονός τόσο συγκλονιστικό που θα ήμουν τρελός αν προσπαθούσα να το περιγράψω”. Όταν επιστήμονες αναφέρονται σε “γεγονότα” σαν τα παραπάνω, παραδέχονται ότι υπάρχει η πιθανότητα να ακυρωθούν και να αναθεωρηθούν μόλις υπάρξουν νέες επιστημονικές αποδείξεις. Όμως πολλά βιβλία και συγγράμματα παρουσιάζουν τα αξιώματα της θεωρίας της εξέλιξης ως αποτελέσματα “ερευνών” που αποδεικνύουν το τι ακριβώς συνέβη.

Στην πραγματικότητα στην εποχή μας οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί σε σχέση με την εποχή του Γαλιλαίο. Στην εποχή του η Εκκλησία είχε το σύνολο των κοινωνικών φορέων (κυβέρνηση, δικαιοσύνη, επιστημονικά ιδρύματα) με το μέρος της. Στις μέρες μας η δικαιοσύνη, οι νομοθέτες και το εκπαιδευτικό σύστημα βρίσκονται στο πλευρό της θεωρίας του Δαρβίνου, ενώ οι “αντίπαλοί” τους χαρακτηρίζονται ως θρησκευτικοί “φανατικοί”. Κατά μία έννοια οι υποστηρικτές της θεωρίας του Δαρβίνου μιμούνται τους κληρικούς του μεσαίωνα που προσπάθησαν να καταστείλουν την εξάπλωση της νέας επιστημονικής γνώσης. Διαθέτουν την “ιερατική” τους τάξη (τους επιστήμονες) που είναι οι αποκλειστικοί γνώστες των “ιερών μυστηρίων” κρυμμένα σε μια δυσνόητη επιστημονική διάλεκτο. Ο μέσος άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει τα επιχειρήματά τους και αισθάνεται ανόητος καθώς δεν κατανοεί τις επιστημονικές “αποδείξεις”, και δεν μπορεί να τις αμφισβητήσει.

Ωστόσο, δεν χρειάζεται κάποιος να είναι επιστήμονας για να καταλάβει ότι τα επιχειρήματα τόσο των υποστηρικτών της δημιουργίας όσο και των υποστηρικτών της θεωρίας του Δαρβίνου συμπεριλαμβάνουν υποθέσεις που δεν μπορούν να αποδειχθούν. Δεν γνωρίζουμε τις αρχικές συνθήκες κατά την δημιουργία της ζωής, ούτε μπορούμε να τις αναπαράγουμε. Ακόμη και αν κάποτε οι επιστήμονες καταφέρουν να δημιουργήσουν αυτο-πολλαπλασιαζόμενα και εξελισσόμενα μόρια (μέχρι τώρα δεν έχουν καν πλησιάσει στην επίτευξη μιας τέτοιας ανακάλυψης) δεν θα αποτελούσε απόδειξη για το ότι η ζωή προήλθε μέσω αυτής της διαδικασίας. Στην πραγματικότητα αποτελεί ένα ζήτημα πίστης είτε προς την δύναμη της φύσης που μέσα από μια διαδικασία εκατομμυρίων ετών κατάφερε να δημιουργήσει κάτι που στατιστικά φαντάζει απίθανο, είτε προς ένα Ευφυή Σχεδιαστή του οποίου η ύπαρξη και προέλευση αποτελεί ένα άλλο μυστήριο.

www.skepsou.gr, 18 Μαρτίου 2010.