Δεν είναι μυστικό πως όταν δεν κοιμόμαστε αρκετά το μυαλό μας είναι εξαντλημένο και δεν μπορούμε να έχουμε την αναμενόμενη αποδοτικότητα στις δραστηριότητές μας, αλλά οι επιστήμονες ως τώρα δεν γνώριζαν το γιατί. Μία νέα έρευνα διαπίστωσε πως υπάρχει ένα σύστημα καθαρισμού “αποβλήτων” στον εγκέφαλό μας, το οποίο ενεργοποιείται κυρίως κατά την διάρκεια του ύπνου. Έτσι ένας καλός νυχτερινός ύπνος μας ανανεώνει και μας ετοιμάζει για την επόμενη ημέρα.
Πρόκειται για μία αποκάλυψη η οποία όχι μόνο μεταμορφώνει την θεμελιώδη επιστημονική κατανόηση για τον ύπνο, αλλά επίσης υποδεικνύει νέους δρόμους για την θεραπεία διαταραχών όπως το Αλτσχάημερ, οι οποίες συνδέονται με την συσσώρευση τοξινών στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τη δόκτωρ Maiken Nedergaard, συνδιευθύντρια του Κέντρου Μεταφραστικής Νευροιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ρόντσεστερ, «Έχουμε ένα σύστημα καθαρισμού που σχεδόν σταματά όταν είμαστε ξύπνιοι, και ξεκινά μόλις κοιμηθούμε. Είναι περίπου σαν το άνοιγμα και το κλείσιμο μιας βρύσης».
Η Nedergaard, είναι η βασική εισηγήτρια της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Translational Medicine. Αυτή και οι συνάδελφοί της, ήταν οι πρώτοι που ανάφεραν την ανακάλυψή του συστήματος αποκομιδής και απομάκρυνσης των αποβλήτων του εγκεφάλου, που ονομάστηκε «γλυμφατικό σύστημα» (glymphatic system). Λειτουργεί σαν ένα απορριμματοφόρο των νεύρων, που απομακρύνει τα τοξικά υποπροϊόντα που δημιουργούνται όταν είμαστε ξύπνιοι.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν 2 μικροσκόπια φωτονίων, μια νέα τεχνολογία απεικόνισης που τους επιτρέπει να δουν βαθιά στον ζωντανό ιστό, και έτσι να περιεργαστούν το εσωτερικό του εγκεφάλου των ποντικών, ο οποίος είναι εξαιρετικά πανομοιότυπος με τον ανθρώπινο. Έτσι ανακάλυψαν πως αυτό το σύστημα αντλεί εγκεφαλονωτιαίο υγρό, μέσα σε χώρους γύρω από τα κύτταρα και ξεπλένει τις τοξίνες στο κυκλοφοριακό σύστημα.
Στην τελευταία τους έρευνα, επίσης σε ποντίκια, χρησιμοποίησαν την ίδια τεχνολογία για να εστιάσουν στον χρονισμό του γλυμφατικού συστήματος. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως κατά την διάρκεια του ύπνου τα εγκεφαλικά κύτταρα συστέλλονται μεγαλώνοντας το διάστημα ανάμεσα στα κύτταρα περί το 60%, επιτρέποντας στο νωτιαίο υγρό να καθαρίσει πιο ελεύθερα μέσα από τον εγκεφαλικό ιστό. «Αυτή η έρευνα μας δείχνει ότι ο εγκέφαλος έχει διαφορετικά λειτουργικά στάδια όταν κοιμόμαστε κι όταν είμαστε ξύπνιοι», λέει η Nedergaard. «Στην πραγματικότητα, η φύση της αποκατάστασης κατά τον ύπνο εμφανίζεται ως το αποτέλεσμα του ενεργού καθαρισμού των υποπροϊόντων της νευρικής δραστηριότητας που συσσωρεύονται κατά την διάρκεια της εγρήγορσης».
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το γλυμφατικό σύστημα στον ύπνο, είναι 10 φορές πιο δραστήριο από την ώρα που είμαστε ξύπνιοι. «Ο εγκέφαλος έχει περιορισμένη ενέργεια στην διάθεσή του και φαίνεται πως πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε δύο διαφορετικά στάδια λειτουργίας, ξύπνιος και σε εγρήγορση ή κοιμισμένος και σε καθαρισμό» λέει η Nedergaard. «Μπορείτε να το αντιληφθείτε σαν να έχετε ένα πάρτι στο σπίτι σας: θα μπορέσετε ή να απασχολήσετε τους καλεσμένους σας ή να καθαρίσετε το σπιτικό σας, αλλά δεν γίνετε να κάνετε και τα δύο ταυτόχρονα».
Ένα από τα προϊόντα που απορρίπτονται είναι η αμυλοειδής-βήτα πρωτεΐνη, η οποία συσσωρεύεται σε μορφή πλάκας στους εγκεφάλους των ασθενών με Αλτσχάημερ. Προηγούμενες έρευνες στο πανεπιστήμιο του St. Louis στην Ουάσιγκτον είχαν δείξει πως τα επίπεδα της αμυλοειδούς-βήτα πρωτεΐνης στους εγκεφάλους των ποντικών μειώνονταν κατά την διάρκεια του ύπνου, εξαιτίας της μείωσης παραγωγής τους. «Αυτή αποτέλεσε μια παρατήρηση που ενέπνευσε την εργασία μας» είπε η δόκτωρ Nedergaard, «κι έτσι αποφασίσαμε να ενδιαφερθούμε για τον καθαρισμό του εγκεφάλου».
«Η εμφάνιση χαμηλών επιπέδων αμυλοειδούς-βήτα πρωτεΐνης κατά την διάρκεια του ύπνου μπορεί να είναι το αποτέλεσμα τόσο της χαμηλής παραγωγής της όσο και του μηχανισμού καθαρισμού της», υποστηρίζει η δόκτωρ Nedergaard.
Όσοι πάσχουν από ασθένειες που προκαλούν προοδευτική ελάττωση του εγκεφάλου, Αλτσχάημερ, Πάρκινσον, ή άνοια σωματίου Lewy, συχνά κοιμούνται άσχημα. Επιπλέον αυτές οι ασθένειες συνδέονται με την ανώμαλη συσσώρευση της πρωτεΐνης στον εγκέφαλο. Αν και οι ερευνητές δεν γνωρίζουν αν οι πλάκες αυτές αποτελούν την αιτία ή το αποτέλεσμα νευροεκφυλιστικών νόσων, τα νέα ευρήματα για τον τρόπο καθαρισμού του εγκέφαλου θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες προσεγγίσεις για θεραπεία. «Επιπροσθέτως της προσπάθειάς μας να μειώσουμε τη ποσότητα παραγωγής αμυλοειδούς-βήτα πρωτεΐνης, ίσως να πρέπει να προσπαθήσουμε να αυξήσουμε και το ποσοστό καθαρισμού τους» δήλωσε η Nedergaard.
Η ερευνητική ομάδα δοκιμάζουν πιθανά μελλοντικά φάρμακα που θα μπορούσαν να πετύχουν αυτό τον στόχο σε ποντίκια. «Η κατανόηση του πως και του πότε ο εγκέφαλος ενεργοποιεί το γλυμφατικό σύστημα και καθαρίζεται, είναι ένα πρώτο κρίσιμο βήμα στην προσπάθεια μας δυνητικά να ρυθμιστεί το σύστημα και να μπορέσει να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά», αναφέρει η Nedergaard.
Η έρευνα σε ανθρώπους έχει δείξει πως τα επίπεδα της αμυλοειδούς-βήτα πρωτεΐνης, μειώνονται κατά την διάρκεια του ύπνου ακριβώς όπως και στα ποντίκια, αλλά δεν είναι ακόμα γνωστό κατά πόσο ο μηχανισμός λειτουργεί το ίδιο όπως στα ποντίκια. Tα πειράματα σε ανθρώπους για την μέτρηση τόσο της παραγωγής όσο και του καθαρισμού, στην εγρήγορση αλλά και στον ύπνο, βρίσκονται σε εξέλιξη, αλλά δεν υπάρχουν ακόμη αποτελέσματα.
0 Σχόλια