Ας ξεκινήσουμε τις σκέψεις του παρόντος κειμένου παραβάλλοντας τη γη που γυρίζει γύρω από τον εαυτό της και γύρω από τον ήλιο με μια συμβολική εικόνα του ανθρώπινου υποκειμένου. Συγκεκριμένα, η σύγκριση εστιάζει στο πώς ένας άνθρωπος περιφέρεται γύρω από τον εαυτό του, αλλά και γύρω από μια ιδέα, μια κοσμοθεωρία ή μια θρησκεία “που εκφράζει το δικό της φως”, την ακτίνα που φωτίζει τον δικό του κόσμο. Η σύγκριση μας βοηθά να παρατηρήσουμε ότι μέσα από μια κανονικότητα και μια επανάληψη, μέσα σε ρόλους και μηχανισμούς που αφορούν τον εαυτό του και τις ανάγκες του, την προσωπικότητά του αλλά και τη θέση του μέσα στην κοινωνία, μέσα από περιστροφές γύρω από τον εαυτό του και στροφές γύρω από τον δικό του ήλιο, κάθε άνθρωπος μπορεί είτε να εγκλωβιστεί σε αυτόν τον χορό των αναγκαιοτήτων είτε να αυξηθεί, δηλαδή να μεγαλώσει σε γνώση και δύναμη και να ωριμάσει σε αντιδράσεις, ώστε να επιτελέσει μια αποστολή. Η αποστολή αφορά κάτι μεγαλύτερο από τα προφανή και σημαντικότερο από την ικανοποίηση των επιθυμιών και των αναγκών του.

Το να εγκλωβιστεί κανείς σε έναν ρόλο με έναν ωφελιμιστικό σκοπό, σαν η ζωή να του δόθηκε, για να την καταναλώσει σε μια αυτό-ικανοποίηση, είναι το πιο συνηθισμένο σενάριο. Το να επιδιώξει, όμως, να βρει την ουσία της ύπαρξής του, να προβληματιστεί γύρω από την αιωνιότητα, για την ύπαρξη μιας ζωής πέρα από τα όρια που η κοινωνία και η παράδοση του βάζει, είναι μια περιπέτεια προσωπική και έχει να κάνει με την ηθική του υπόσταση και το πόσο τίμιος είναι κανείς με τον εαυτό του. Άνθρωποι αιχμάλωτοι στις δικές τους αντιλήψεις, αισθάνονται ότι βρίσκονται σε  ασφαλή δρόμο, ενώ απλώς περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους, χωρίς, τελικά, να επιθυμούν πραγματικά να επιδοθούν στον αγώνα της αποκάλυψης του διαμαντιού της αλήθειας μέσα στη… λάσπη των σύγχρονων ιδεολογημάτων.

Έχω βρεθεί πολλές φορές σε συζητήσεις που κάποιοι άνθρωποι υποστηρίζουν μια άποψη και την έχουν ενστερνιστεί σαν καπέλο που σκεπάζει κάθε άλλη λογική, ακόμα και την κοινή, εγκλωβισμένοι μέσα σε αυθαίρετα συμπεράσματα που δε δίνουν απαντήσεις σε μια πληθώρα αδιεξόδων και ερωτημάτων που προκύπτουν και από αυτήν την ίδια θεωρία. Είναι τόσο αποφασισμένοι να μην υποχωρήσουν, που ξεχνούν την ίδια την έννοια του διαλόγου. Ας απαντήσουμε με ειλικρίνεια στο εξής ερώτημα: όταν συζητούμε με τους άλλους, αυτό που επιδιώκουμε είναι μόνο να επιβληθούμε στους συνομιλητές μας με πνεύμα αλαζονείας, επιστρατεύοντας κάθε δόλιο μέσο, ή τίμια να ανακαλύψουμε τι συμβαίνει, τι ισχύει πραγματικά και από αυτό να ωφεληθούμε όλοι; Τι μας ενδιαφέρει, να υπερισχύσουμε σε βάρος της αλήθειας ή να βρούμε πώς θα συνεργαστούμε αρμονικά, ώστε να ανακαλύψουμε την αλήθεια, που είναι σημαντική και μένει αιώνια μέσα σε όλες τις επιθέσεις, σε πείσμα των καιρών και των παραγόντων που τη διαστρεβλώνουν και την κακοποιούν;

Όταν κάποιος έχει να κάνει με φανατικούς, πολύ συχνά κλείνει τη συζήτηση συμφωνώντας μαζί τους σχηματικά, γιατί κουράζεται να μιλάει, για να μιλάει. Στ’ αλήθεια, πόσοι είναι οι ειδικοί που μας επισημαίνουν πως έχει χαθεί πια η σημασία να ακούει κάποιος πραγματικά τον  διπλανό του! Αυτό που φυσικά διαπιστώνουν είναι ότι πριν τελειώσει τη φράση του ο ομιλητής, ο ανταγωνιστικός άνθρωπος έχει ήδη ξεκινήσει να σκέφτεται τι να απαντήσει. Έτσι, μαζί με τη διάθεση να ακούμε, αναπόφευκτα, έχουμε χάσει και την έννοια του διαλόγου και της συζήτησης.

Διάλογος είναι η έκφραση των απόψεων ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους συνομιλητές και η δημιουργική ανταλλαγή διαπιστώσεων και παρατηρήσεων, δηλαδή απόψεων κι όχι οριστικών αποφάσεων, προκειμένου να καταλήξουν οι συμμετέχοντες σε ένα συμπέρασμα. Συμπέρασμα που να εφαρμόζεται και να έχει χρηστικότητα στη ζωή κι όχι απλώς να καταλήξουν στην καταγραφή μιας θεωρίας, που, παρεμπιπτόντως, αναφέρεται κι αυτή ως εκ περισσού.

Ο διάλογος είναι ένα εργαλείο που προσπαθεί να ανασύρει την αλήθεια στην επιφάνεια, γιατί ο κόσμος και οι στρεβλώσεις του έχουν καταφέρει να τη θάψουν ή να τη συκοφαντήσουν και να την καμουφλάρουν, ώστε να μοιάζει κι αυτή με ψέμα. Η αλήθεια είναι αυτή που υψώνεται με τη διαφάνειά της πάνω από όλες τις απάτες και τις προπαγανδιστικές τακτικές. Έχει μια βαθιά και ουσιαστική αξία για τη ζωή και δε συμβιβάζεται με μισά πράγματα.

Εδώ έρχεται η έννοια της «πολιτικής», της υποκρισίας και του συμβιβασμού, για να καλύψει τα κενά στις καταγραφές των φαινομένων. Πόσοι δε θυσιάζουν την αλήθεια για την επίτευξη ενός άλλου στόχου; Μα η αλήθεια είναι εκεί. Βλέπει τα πάντα και δεν αντιδρά. Έχει μια αιωνιότητα και την αυταπόδεικτη αρχή της σποράς και του θερισμού με το μέρος της. Όσο κι αν οι άνθρωποι συμβιβάζονται, υποκρίνονται και παίζουν με την πραγματικότητα, παρουσιάζοντας το μαύρο για άσπρο και το γκρι για κόκκινο, τελικά οι συνέπειες των αρνήσεων έρχονται καθυστερημένα και διεκδικούν την ισορροπία στις εύθραυστες και μη αρμονικές ισορροπίες, που έχει φέρει προσωρινά, κατά περίπτωση, ο συμβιβασμός με κάτι λιγότερο από την αλήθεια.

Ωστόσο, ακόμα και ο πιο προσεχτικός παρατηρητής είναι αδύνατον να ξέρει όλους τους παράγοντες που επιδρούν και διαμορφώνουν τα δεδομένα μιας κατάστασης. Γι’ αυτό, έχει επικρατήσει η άποψη πως δεν είναι απόλυτο τίποτα και όλα τα μέρη είναι, κατά κάποιο τρόπο, σωστά από κάποια άποψη. Φυσικά, αυτή η αντίληψη δεν ισχύει.

Το σημαντικό δεν είναι αυτό που θα με εξυπηρετήσει συμφεροντολογικά, αλλά αυτό που πραγματικά ισχύει, αυτό που θα με ανακουφίσει και θα δώσει λύσεις που θα μείνουν στη ζωή μου. Αλλά για να παραδεχτεί κάποιος αυτή τη στάση, πρέπει να έχει και το σθένος να παραδεχτεί πού κάνει λάθος ο ίδιος και να διεκδικήσει το σωστό, ακόμα κι αν αυτό τον δυσκολεύει προσωπικά. Έτσι, επανερχόμαστε στο ζήτημα της ηθικής υπόστασης μιας προσωπικότητας και στο κατά πόσο είναι τίμιος κάποιος με τον εαυτό του.

Πόσο μπορεί να ακολουθήσει ένας άνθρωπος έναν τρελό και πόσο να «ανταγωνιστεί» έναν παράλογο στην υποκειμενικότητά του; Είναι φρόνιμο να… παραβγεί κάποιος με κάποιον ανόητο και να μπει στο παιχνίδι μιας απαράδεκτης συμπεριφοράς και μιας άσκοπης αντιπαράθεσης; Το πιο απλό είναι να υποχωρήσει, ακόμα και παραδεχόμενος ήττα. Για χάρη της ειρηνικής συνύπαρξης, μπορεί κάποιος, ακόμα κι αν έχει δίκιο, να μην το διεκδικήσει. Κάπου, όμως, θα αιωρείται ειρωνικά «το συμπέρασμα» ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ, ΑΝ ΕΤΣΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ…

Φιλικά, Ε.Ε.-

www.skepsou.gr.