Ο “Φιλελεύθερος” αναγνώστης αναλύει γιατί απέτυχε το μνημόνιο και γιατί “επί της αρχής” ήταν σωστό, χωρίς να μπει σε διλλήματα περί χρεωκοπίας και επιστροφής στη δραχμή.

Συλλογισμοί Ενός Φιλελεύθερου

Το 2010 ψηφίστηκε το πρώτο μνημόνιο με υποσχέσεις ότι θα λύσει το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας. Σήμερα, δύο χρόνια αργότερα ομολογουμένως έχει αποτύχει και έρχεται άλλο μνημόνιο. Στο μεταξύ είχαμε και τις προσαρμογές του μεσοπρόθεσμου. Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες, η Ελλάδα δεν έχει «σωθεί». Γιατί;

Για να καταλάβουμε το «γιατί» πρέπει να καταλάβουμε το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Το πρόβλημα είναι διττό. Πρώτον, το έλλειμμα. Υπάρχει ένας τεράστιος κρατικός τομέας που λόγω διαφθοράς, γραφειοκρατίας, κλπ δημιουργεί τεράστια ελλείμματα. Δεύτερον, η μη ανταγωνιστική οικονομία. Η ιδιωτική οικονομία είναι υπερνομοθετημένη με χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι η οικονομία μας δεν παράγει πλούτο. Δύο προβλήματα λοιπόν, έλλειμμα, ανταγωνιστικότητα.

Σχεδόν όλοι οι Έλληνες αναγνωρίζουν το πρώτο πρόβλημα, αλλά ελάχιστοι κατανοούν σε βάθος το δεύτερο. Και τα δύο προβλήματα είναι μεγάλα αλλά το δεύτερο μάλλον το χειρότερο. Αν υπήρχε πραγματικά ελεύθερη και ανταγωνιστική οικονομία, δεν θα υπήρχε ανάγκη για ρουσφετολογικούς διορισμούς στο δημόσιο, για τεράστιο κράτος και τη διαφθορά που το διέπει, για τις ατελείωτες στρατιές δημοσίων υπαλλήλων.

Το Μνημόνιο

Για να λυθεί πραγματικά το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας πρέπει να αντιμετωπιστούν και τα δύο προβλήματα. Αν λυνόταν μόνο το δεύτερο, αν δηλαδή απελευθερωνόταν η ιδιωτική οικονομία, τότε ναι μεν η Ελλάδα θα γινόταν πιο ανταγωνιστική, αλλά τα συσσωρευμένα χρέη και τα συνεχιζόμενα ελλείμματα θα ήταν συνεχή τροχοπέδη στην ανάπτυξη. Αν λυνόταν μόνο το πρώτο, το χρέος, τότε η μη ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας με βεβαιότητα θα οδηγούσε σε νέα χρέη.

Το πρώτο μνημόνιο (όπως και τα μετέπειτα) στόχευαν σωστά να λύσουν και τα δύο προβλήματα. Από τη μία απαιτούσαν σκληρή λιτότητα, δηλαδή μειώσεις στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και στα λειτουργικά έξοδα του κράτους καθώς και αύξηση της φορολογίας. Αυτά τα μέτρα στόχευαν το λύσουν το πρόβλημα του ελλείμματος.

Από την άλλη απαιτούσε την απελευθέρωση της οικονομίας μέσω του ανοίγματος των κλειστών επαγγελμάτων, της απελευθέρωσης του μισθολογικού, της κατάργησης των κλαδικών συμβάσεων, της ιδιωτικοποίησης δημόσιων επιχειρήσεων κλπ. Δηλαδή στόχευε να κάνει την οικονομία μας πιο ανταγωνιστική.

Αποτυχία στην Πράξη

Δυστυχώς η κυβέρνηση Παπανδρέου εφάρμοσε μόνο το ένας σκέλος του μνημονίου, αυτό που αφορούσε τη λιτότητα. Στον τομέα του δεύτερου σκέλους, της απελευθέρωσης της οικονομίας, δεν έγινε σχεδόν ΤΙΠΟΤΕ.

Παράδειγμα Πρώτο

Μερικά παραδείγματα αρκούν. Παράδειγμα πρώτο. Το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων που από μόνο του φέρνει ανάπτυξη, δύο χρόνια αργότερα ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί. Οι διάφορες ισχυρές συντεχνίες κατάφεραν να ακυρώσουν στην πράξη τις απαιτήσεις της τρόϊκας. Δικηγόροι, μηχανικοί, φορτηγά, ταξί, συμβολαιογράφοι, λογιστές, φαρμακοποιοί κλπ κλπ, γνωστή η ιστορία.

Παράδειγμα Δεύτερο

Οι κλαδικές συμβάσεις δήθεν αντικαταστάθηκαν από επιχειρηματικές πριν δύο χρόνια, αλλά στην πράξη δεν προχώρησε τίποτε. Η «μεταρρύθμιση» έγινε με τέτοιο τρόπο ώστε στην πράξη δεν άλλαξε τίποτε. Η εργατική νομοθεσία παραμένει εξίσου ανελαστική όπως πριν δύο χρόνια.

Παράδειγμα Τρίτο

Πριν δύο χρόνια η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να καταργήσει το καμποτάζ (περιορισμοί στην θαλάσσια μεταφορά επιβατών) για να ενθαρρύνει την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων, της πολλά υποσχόμενης αγοράς κρουαζιέρας. Το καμποτάζ δήθεν άρθηκε, αλλά αντικαταστάθηκε (μετά από ασφυκτική πίεση του πανίσχυρου συνδικάτου των ναυτεργατών) από παράλογες διατάξεις του τύπου, ξένες εταιρίες κρουαζιέρας, για να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα θα πρέπει να προσλαμβάνουν Έλληνες ναυτικούς. Λες και μας το χρωστάνε! Όχι μόνο να φέρνουν πλούσιους τουρίστες αλλά να προσλαμβάνουν και όποιους θέλει το συνδικάτο! Νοείται βεβαία ότι οι ξένες εταιρίες έβαλαν τα γέλια και έμειναν μακριά, οι συνδικαλιστές έμειναν βαθειά ικανοποιημένοι από το «θρίαμβο» τους, και η αγορά κρουαζιέρας παραμένει στον ίδιο βάλτο που ήταν και πριν.

Παράδειγμα Τέταρτο

Το μνημόνιο απαιτούσε ιδιωτικοποιήσεις. Πόσες έχουν γίνει από το 2009; Καμία, τίποτε απολύτως, μηδέν, zero που λένε και οι Άγγλοι, nada που λένε και οι Ισπανοί.

Παράδειγμα Πέμπτο

Η κυβέρνηση υποτίθεται ότι θα καταργούσε εκατοντάδες κρατικούς οργανισμούς και υπηρεσίες που δεν αποδίδουν έργο. Αυτό θα λιγόστευε τα λειτουργικά έξοδα και θα μείωνε τη γραφειοκρατία. Πόσες υπηρεσίες έκλεισαν; Δεν γνωρίζω καμία.

Τα δύο περασμένα χρόνια είναι το απόλυτα παράδειγμα κυβέρνησης που «μεταρρυθμίζει» την οικονομία χωρίς να μεταρρυθμίσει τίποτε! Στην αποτυχία αυτή της κυβέρνησης φταίνε δύο πράγματα. Πρώτον, αρκετοί υπουργοί, σοσιαλιστές και κρατιστές, δεν πίστευαν στις μεταρρυθμίσεις και εργάστηκαν να τις αποτρέψουν. Δεύτερον, τα συνδικάτα έχουν μεγάλη ισχύ και άσκησαν ασφυκτική πίεση. Βέβαια, όπως συνεχώς συμβαίνει στην Ελλάδα, τα αντιπολιτευτικά κόμματα τραγουδούν το τραγούδι των συνδικάτων με ελάχιστες εξαιρέσεις. Άντε λοιπόν να μεταρρυθμίσεις.

Το Αποτέλεσμα

Τα περασμένα 15 χρόνια (για να μην πω 30), η Ελλάδα ζει με δανεικά. Η όποια ανάπτυξη ήταν πλασματική. Τι γίνεται όμως αν πάψει η ροή δανεικών; Απλό. Παύει η ανάπτυξη. Αυτό ακριβώς και έγινε. Το πρώτο σκέλος των απαιτήσεων της τρόικας, η λιτότητα, εφαρμόστηκε πιστά, η ροή χρημάτων από το κράτος σταμάτησε, οι φόροι αυξήθηκαν για να καλύψουν το τεράστιο έλλειμμα και έτσι, με μαθηματική ακρίβεια, η οικονομία έπεσε σε ύφεση. Ήταν αναπόφευκτο.

Η διαφορά είναι ότι αν η κυβέρνηση είχε εφαρμόσει εξ αρχής και το δεύτερο σκέλος που είχε ζητήσει η τρόικα, τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις στην ιδιωτική αγορά, ναι μεν η ροή δανεικού ρευστού θα έριχνε την οικονομία σε ύφεση, αλλά η αύξηση ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας καθώς και η επακόλουθη προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό θα μείωνε τον αντίκτυπο της λιτότητας. Πάλι θα είχαμε ύφεση αλλά θα ήταν χαμηλότερη και θα κρατούσε λιγότερο. Αλλά καθώς δεν προχώρησε καμία μεταρρύθμιση, η ύφεση ήρθε με ιδιαίτερη σκληρότητα.

Πρώτιστα λοιπόν η αποτυχία δεν ήταν του μνημονίου, αλλά του τρόπου που το εφάρμοσε η κυβέρνηση. Η αποτυχία είναι της κυβέρνησης. Αν το μνημόνιο είχε εφαρμοστεί στο έπακρο, η Ελλάδα θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση σήμερα.

Και Τώρα;

Τώρα ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Δύο χρόνια η τρόικα δίκαια παραπονιόταν όταν δεν εφαρμόζονταν αυτά που είχαν συμφωνηθεί αλλά εμείς κωφεύαμε. Τώρα έπαψε να παραπονιέται. Απλά ξεκαθάρισε ότι αν δεν προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις δεν έρχεται άλλο ευρώ. Ο κ. Παπαδήμος κατανοεί καλύτερα από τον κ. Παπανδρέου την κατάσταση και είναι αποφασισμένος να μεταρρυθμίσει/απελευθερώσει την οικονομία.

Το θλιβερό είναι ότι μετά από δύο χρόνια σκληρής λιτότητας η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει στα όρια της αντοχής της. Αν τα μέτρα που αναγκαζόμαστε να πάρουμε τώρα είχαν παρθεί δύο χρόνια πριν, και πιο εύκολα θα περνούσαν και δεν θα είχαμε φτάσει στο χείλος του γκρεμού που είμαστε τώρα.

Αλλά ακόμη και αυτή την ύστατη ώρα, καλύτερο είναι για την Ελλάδα να υπερψηφίσει τις επίπονες αλλαγές παρά να παραμείνει αδρανής ή να φύγει από το ευρώ. Είτε το πιστεύουμε είτε όχι, οι αλλαγές αυτές θα βάλλουν την Ελλάδα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σε πορεία υγειούς ανάπτυξης. Το μνημόνιο δεν απέτυχε, η κυβέρνηση απέτυχε. Ελπίζω να μην αποτύχει πάλι.

Σημείωση του Συντάκτη: Οι παραπάνω απόψεις είναι του συγγραφέα και δεν εκφράζουν απαραίτητα τις απόψεις του www.skepsou.gr.

www.skepsou.gr, 20 Φεβρουαρίου 2012.