Όσο μπορώ, παρακολουθώ με ενδιαφέρον τις καθημερινές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στην πατρίδα. Ένας αναστεναγμός βγαίνει από τους περισσότερους πολίτες που έχω την ευκαιρία να ακούσω από το ραδιόφωνο – “Ε ρε που μπλέξαμε;!”

Οι παρεξηγήσεις είναι πολλές όχι μόνο εντός αλλά και εκτός.  Γιατί τόσες παρεξηγήσεις σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα; Πως είναι δυνατόν με ευφράδεια και υψηλή νοημοσύνη πολιτικός λόγος, που με ρητορεία και επιχειρήματα εκφράζεται, να περιπλέκει την νοημοσύνη των πολιτών όλο και περισσότερο; Γιατί τόσο κομφούζιο;

Η σύντομη τοποθέτηση που θέλω να παρουσιάσω είναι ότι οι παρεξηγήσεις είναι αποτέλεσμα ‘παράσιτων’ που δημιουργούνται από την διαμάχη μεταξύ α) συμφερόντων αλλά και β) εσκεμμένης διφορούμενης ερμηνείας που αναπόφευκτα δημιουργείται.

Τα συμφέροντα αναγκάζουν το άτομο να παρουσιάσει μια θέση που περιέχει λογική αλλά η οποία συντάσσεται με γνώμονα την εκπλήρωση των συμφερόντων. Η διφορούμενη ερμηνεία είναι ενταγμένη στην δομή, έκφραση και επιχειρηματολογία. Έτσι δημιουργείτε μια αναπόφευκτη ένταση, τριβή, μεταξύ προσωπικών συμφερόντων εξαιτίας του φόβου της απόρριψης. Αυτή η ένταση δεν αξιολογείται ούτε αναγνωρίζεται στον βαθμό που πρέπει από το άτομο που υποστηρίζει μια τοποθέτηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την προσπάθεια έκφρασης επιχειρημάτων που περιέχουν λογική και συνοχή αλλά που την ίδια στιγμή δεν μπορούν να φέρουν την ίδια τη ρίψη των συμφερόντων που διεκδικούν!

Η ερμηνεία του επιχειρήματος δεν μπορεί να είναι μονόδρομη ούτε μονόπλευρη αλλά πολύπλευρη και πολυδιάστατη γιατί αυτή είναι η φύση του ‘λόγου’. Η αντικειμενική ερμηνεία του λόγου δεν γίνεται να είναι ενταγμένη σε επιχειρήματα, ρητορείες και έλλογες τοποθετήσεις. Δηλαδή αντικειμενικά δεν γίνεται το άτομο να χαράξει το λόγο και την ερμηνεία όπως το σκέφτεται και το εννοεί. Φανταστείτε πως τα καθημερινά επιχειρήματα που ακούτε και κάνετε μπορούν να συγκρουσθούν με νέα επιχειρήματα. Αυτό δημιουργεί μια συνεχή πολυπλοκότητα στο πως οι έννοιες και ορισμοί, τα κίνητρα και οι συνέπειες, οι εξηγήσεις και ερμηνείες παρουσιάζονται. Ο βασικός άξονας σε όλα αυτά είναι η επιρροή των συμφερόντων στην σύνταξη και στήριξη των λογικών επιχειρημάτων.

Υπάρχει και ένα δεύτερο εξίσου σημαντικά σημείο. Η διφορούμενη ερμηνεία απόψεων επιτρέπει κομφούζιο με αποτέλεσμα ο κόσμος που θεωρείται μπερδεμένος να ψάχνει για εξηγήσεις. Τις εξηγήσεις τις αναζητεί από εκείνους που θεωρούνται ότι κατέχουν την εξουσία αλλά και την μεγαλύτερη άσκηση επιρροής. Βασικό λάθος που γίνεται εδώ είναι η ταύτιση μεταξύ ατόμων που κατέχουν εξουσία με την εγκυρότητα του λόγου. Αυτό οδηγεί στο ότι οι απαντήσεις, στις εξηγήσεις που ο απλός κόσμος περιμένει, αρχίζουν τώρα να συντάσσονται ή και ακόμα και καθορίζονται από εκείνους που δημιούργησαν τη δυσφορία. Έτσι  ο έλεγχος και το κύρος για απαντήσεις επιστρέφει σε εκείνους που θέλουν να έχουν τον έλεγχο για να εξηγήσουν (ξανά) το τι εννοούσαν. Έρευνες έχουν αποδείξει πως η συνέχιση και συνοχή της αβεβαιότητας βασίζεται στην διφορούμενη ερμηνεία που σκόπιμα πολλές φορές προκαλείται.

Η μεγαλύτερη δυσκολία στην κατάσταση που περιέγραψα είναι ότι και οι ίδιοι που συντάσσουν την επιχειρηματολογία δεν μπορούν να αποφύγουν το αδιέξοδο που δημιουργούν. Η πρόσφατη απόφαση απόρριψης του δημοψηφίσματος που ανακοινώθηκε, εκδηλώνει το ύστατο παράδειγμα αδυναμίας για κάποιον να συμφιλιώσει τις δύο δυνάμεις που περιέγραψα (το φόβο απόρριψης από τον λαό για τις αλλαγές που θα έρθουν με την ανάγκη συνέχισης της εξάσκηση εξουσίας).

Η ερμηνεία για κίνητρα δεν παραμένει ξεκάθαρη από τους υπεύθυνους. Οι ανάγκες που οδήγησαν στις αποφάσεις που πάρθηκαν δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την διφορούμενη ερμηνεία που δημιούργησαν. Αυτή η κατάσταση είχε ως αποτέλεσμα (στο παραπάνω παράδειγμα) το επακόλουθο γεγονός, ότι το βασικό συμφέρον για την στήριξη των αποφάσεων από τον λαό συνοδεύτηκε με μια διφορούμενη ερμηνεία για το τι μια τέτοια κίνηση σήμαινε. Η διφορούμενη ερμηνεία σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να αποκλεισθεί ή να προβλεφθεί! Ο εξευμενισμός της ταραχής που δημιουργείται τώρα έρχεται να ανασυνταχτεί μέσα από τη ρητορεία του πολιτικού λόγου που εξηγεί τα κενά της δυσερμηνείας που δημιούργησε.

Η σύγκρουση που αναφέρθηκα παραπάνω, (μεταξύ τα συμφέροντα και τη διφορούμενη ερμηνεία των αποτελεσμάτων), είναι κατάσταση που κανένας δεν μπορεί και δεν θα μπορούσε να αποφύγει. Το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει ο πρώην Πρωθυπουργός είναι να αναγνωρίσει ότι υπάρχουν σημαντικές διφορούμενες ερμηνείες και θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν γιατί έχουν αρνητικό αποτέλεσμα.  Ο σεβασμός αυτής της πραγματικότητας, με βεβαιότητα, θα μπορούσε να αλλάξει τις αποφάσεις που  πάρθηκαν και δημιούργησαν αντιδράσεις.

www.skepsou.gr, 20 Νοεμβρίου 2011. Του καθηγητή πανεπιστημίου Δρ. Στέφανου Αβακιάν. Πηγή ΟΛΥΜΠΙΟ ΒΗΜΑ.