Πριν ένα χρόνο είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το Παλάουαν (Palawan), ένα από τα γραφικότερα και πιο απομακρυσμένα νησιά στις Φιλιππίνες. Κάποιοι φίλοι οργάνωναν ένα εκπαιδευτικό ταξίδι και με κάλεσαν να συμμετάσχω. Από τη μια η επιθυμία να δω ένα καινούριο μέρος το οποίο ο “πολιτισμός” και η σύγχρονη τεχνολογία ελάχιστα έχει αγγίξει και από την άλλη η ευκαιρία να βοηθήσω σε ένα φιλανθρωπικό πρόγραμμα με έκαναν να πω ναι.

Το αεροδρόμιο στο Puerto Princessa, την πρωτεύουσα του νησιού, μικρό, λιτό αλλά καθαρό. Σε τρεις πλευρές περιβάλλεται από ζούγκλα. Η πόλη επίσης μικρή αλλά γραφική, χωρίς πολλή κίνηση, πολυκατοικίες, εμπορικά κέντρα. Τα σπίτια απλά, με κήπους και απλωσιά θυμίζουν παλιές καλές μέρες στην Ελλάδα προτού οι πόλεις μας γίνουν ζούγκλες από μπετόν. Πριν συνεχίσουμε για τον προορισμό μας κάνουμε μια γρήγορη επίσκεψη στην λαϊκή αγορά. Το Παλάουαν φημίζεται για τους ξηρούς καρπούς κάσιους και έτσι πηγαίνουμε να εφοδιαστούμε. Καθώς βάζω το χέρι στην τσέπη για να βγάλω λεφτά χωρίς να το καταλάβω μου πέφτει ένα χαρτονόμισμα των 1.000 πέσος (15 Ευρώ). Για πολλούς ντόπιους 1.000 πέσος είναι το εισόδημα μιας εβδομάδας. Χωρίς δεύτερη σκέψη μια κυρία μου λέει χαμογελαστά σε σπασμένα αγγλικά, “κύριε, σας έπεσε ένα χαρτονόμισμα”. Μου κάνει εντύπωση η τιμιότητα της. Την ευχαριστώ και συνεχίζουμε.

Μετά τη λαϊκή ξεκινάμε για τον προορισμό μας, το χωριό Καμπαγιούγκαν γύρω στα 50 χιλιόμετρα μακριά, σε ένα από τα ομορφότερα μέρη του νησιού. Τα ταξίδι κρατά περίπου δυο ώρες. Ο δρόμος στενός περνά από λόφους και βουνά, όλο στροφές. Σε πολλά σημεία δεν είναι ασφαλτοστρωμένος. Παντού ζούγκλα και μικρά χωριά διάσπαρτα εδώ και εκεί. Αν και Οκτώβριος, το θερμόμετρο κυμαίνεται λίγο κάτω από τους 30 σε όλη τη διάρκεια της παραμονής μας, ενώ η υγρασία σε κάνει να ιδρώνεις συνεχώς.

Φτάνουμε στο Καμπαγιούγκαν απογευματάκι. Σχεδόν όλα τα σπίτια είναι φτιαγμένα από μπαμπού. Μόνο η διευθύντρια του γυμνασίου και ο “καπετάνιος” (κοινοτάρχης) έχουν κανονικά σπίτια. Η διαμονή μας θα είναι με τον κοινοτάρχη. Η τουαλέτα είναι ένα μικρό δωμάτιο χωρίς πόρτα δέκα μέτρα έξω από το σπίτι. Για ντουζ ένα λάστιχο που φέρνει νερό από το βουνό. Το σπίτι, πεντακάθαρο και περιποιημένο αλλά μικρό. Όλοι κοιμόμαστε στο πάτωμα, άλλοι μέσα άλλοι έξω. Προσοχή στα κουνούπια γιατί το νησί έχει ελονοσία. Όλοι μας έχουμε πάρει προληπτικά φάρμακα, αλλά από ότι μου λένε δεν έχουν και μεγάλη απόδοση. Κεντρική ηλεκτροδότηση δεν υπάρχει οπότε εξαρτόμαστε από γεννήτρια. Με το που σκοτεινιάζει υπάρχουν ελάχιστα φώτα στο χωριό.

Το πρόγραμμα μας περιλαμβάνει ομιλίες στα δυο σχολεία (δημοτικό και γυμνάσιο) το πρωί και σεμινάρια το βράδυ. Για τις βραδυνές συγκεντρώσεις ο κοινοτάρχης μας έχει δώσει την “αίθουσα συνεδριάσεων” του χωριού, ένα δωμάτιο 5 Χ 10 μέτρα με μπετόν κάτω, τοίχο περίπου ένα μέτρο ύψος και μια πρόχειρη σκεπή. Κάθε βράδυ χρησιμοποιούμε τη γεννήτρια για φως, μικρόφωνα κλπ. Παρά τις υποτυπώδεις υποδομές, οι άνθρωποι έρχονται πιστά στα σεμινάρια. Κάποιοι μάλιστα περπατούν δυο ώρες σε μονοπάτια μέσα στη ζούγκλα για να παρευρεθούν.

Στις μέρες που ακολουθούν έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε μερικούς από αυτούς από κοντά. Η περίπτωση μιας νεαρής κοπέλας είναι χαρακτηριστική. Ο άντρας της δουλεύει σε μια οικοδομή στην παραλία τρία χιλιόμετρα μακριά. Κάποιοι Κορεάτες επιχειρηματίες χτίζουν ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων και έτσι οι νέοι του χωριού έχουν δουλειά. Το μεροκάματο? 150 πέσος την ημέρα, δηλαδή περίπου 2,50 Ευρώ. Με αυτό το εισόδημα ο νέος νοικιάζει μια καλύβα μπαμπού (12 Ευρώ το μήνα) και αγοράζει λίγο ρύζι και μερικά λαχανικά για τη γυναίκα του και τα δυο μικρά παιδιά του. Το άσπρο ρύζι είναι η βασική τους τροφή, κάθε μέρα, πρωί, μεσημέρι και βράδυ.

Παρόλες τις στερήσεις οι άνθρωποι φαίνονται χαρούμενοι. Απολαμβάνουν τη ζωή τους, έχουν δεμένες και αγαπημένες οικογένειες και γνωρίζουν ελάχιστα από τα προβλήματα που μαστίζουν τις “προοδευμένες” χώρες. Αν και έχουν λίγες ανέσεις οι περισσότεροι (κυρίως οι νέοι και οι νέες) είναι καθαροί και περιποιημένοι.

Παρότι και σε εμάς μας λείπουν οι ανέσεις των σπιτιών μας, γρήγορα αρχίζουμε να αγαπούμε τους ανθρώπους, το τοπίο, την εμπειρία. Το να ξυπνάς με το χάραγμα, να νιώθεις την πρωινή δροσιά, και να μην ακούς τίποτε παρά το κελάηδισμα των πουλιών προσφέρει μια ειρήνη και ηρεμία που δύσκολα συναντάμε στην πολύβουη ζωή μας. Αυτή η μία εβδομάδα στο “πρωτόγονο” νησί τελικά μας δίνει εμπειρίες και αναμνήσεις πρωτόγνωρες. Καθώς ξεκινάμε το ταξίδι της επιστροφής όλοι μας γνωρίζουμε ότι αυτές οι λίγες μέρες θα μείνουν ευχάριστα αποτυπωμένες στη μνήμη μας για πολλά χρόνια.

Έχει περάσει ένας χρόνος από αυτή την επίσκεψη. Καθώς θυμάμαι το Παλάουαν το Πάτερ Υμών έρχεται στο νου μου “τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον”. Μου κάνει εντύπωση. Δεν ζητάει πλούτη, αλλά τις απλές καθημερινές ανάγκες. Μη με παρεξηγήσετε, δεν είναι κακό να είναι κανείς πλούσιος, αντίθετα, τα χρήματα στα χέρια καλών ανθρώπων μπορούν να κάνουν μεγάλο καλό. Παρόλα αυτά, η ευτυχία στη ζωή δεν συνίσταται στο πόσα έχει ο καθένας, αλλά στο πως βλέπει τη ζωή και τον εαυτό του. Η επάρκεια δεν είναι θέμα ποσότητας αλλά νοοτροπίας. Ο άνθρωπος που έχει σωστές προτεραιότητες στη ζωή θα έχει ευτυχία και χωρίς να έχει πλούτη. Αντίθετα ο φίλαυτος θα νιώθει κενός ακόμη και αν ζει σε χρυσό παλάτι. Στο ταξίδι στο Παλάουαν τελικά, νομίζω ότι έμαθα περισσότερα από όσα δίδαξα.

Η σύγχρονη κοινωνία δίνει μεγάλη έμφαση στην υλική ευμάρεια και πολλές φορές στην προσπάθεια να ανταποκριθούμε θυσιάζουμε την ηρεμία μας, την ποιοτική σχέση με τα άτομα που αγαπάμε, ακόμη και την υγεία μας. Ας μην επιτρέπουμε στη νοοτροπία να μας κυβερνήσει. Ας αρκεστούμε σε αυτά που έχουμε και ας ζήσουμε την ευτυχία της αυτάρκειας.

www.skepsou.gr, 9 Νοεμβρίου 2010.