Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας. Όλον το Έθνος ας εγερθή σύσσωμον. Αγωνισθήτε δια την Πατρίδα, τας γυναίκας, τα παιδιά σας και τας ιεράς μας παραδόσεις. (Διάγγελμα Ιωάννη Μεταξά Αθήνα, 28 Οκτωβρίου 1940)

Το παραπάνω κείμενο είναι η τελευταία παράγραφος από το διάγγελμα του Ιωάννη Μεταξά ως αντίδραση στα σχέδια και την απόφαση εισβολής των Ιταλών στην Ελλάδα. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος είχε ξεκινήσει με την εισβολή των Γερμανών το 1939 στην Πολωνία. Ο δικτάτορας Μουσολίνι ήταν υποστηριχτής του Χίτλερ. Είχε σκοπό να κατακτήσει την Ελλάδα ως ένδειξη συνέχισης της κατακτητικής επέκτασης της Γερμανο-Ιταλικής κυριαρχίας.

Οι Έλληνες βρισκόντουσαν σε μια επώδυνη θέση αναγνωρίζοντας την ανώτερη πολεμική δύναμη των Ιταλών και των οποίων ο μηχανικός εξοπλισμός υπερτερούσε. Η Ελλάδα βρισκόταν και πάλι στο μέσο της έντασης των Ανατολικών και Δυτικών δυνάμεων. Η τύχη της βρίσκονταν διακυβευμένη στα χέρια του Ελληνικού στρατού.

Η υποταγή σε μια ανώτερη δύναμη ήταν το ξεκάθαρο αίτημα του Ιταλού Πρέσβη Γκράτσι στην Αθήνα όταν επισκέφθηκε τον Μεταξά και του μετέφερε το τελεσίγραφο. Το δίλημμα μεταξύ της υποταγής και του πολέμου θα συνοδευόταν από τον χαμό χιλιάδων στρατιωτών και αυτή η σκέψη ταλάνιζε τον Μεταξά.

Τι θα ήταν ποιο προτιμότερο, η καθυπόταξη σε μια ανώτερη δύναμη ή η μάχη για την ελευθερία ακολουθημένη με τις αιματοβαμμένες κηλίδες της;

Το ιστορικό ΟΧΙ αντιλαλεί την μεγάλη απόφαση ενός ολόκληρου έθνους να αρνηθεί την υποδούλωση. Η αντίσταση δεν ήταν επιλογή αλλά ανάγκη για ελευθερία ακόμη και στον φόβο των συγκλονιστικών επιπτώσεων του θανάτου και της καταπάτησης. Απροετοίμαστοι οι Έλληνες έπρεπε να πάρουν την τύχη στα χέρια τους.

Η πρόσκληση για πόλεμο είχε δύο πόρτες μόνο, την υποδούλωση, ή τη μάχη για την ελευθερία.

Το ισχυρό ΟΧΙ συγκρούεται με μια σωρεία κοινωνικό-πολιτικών δυνάμεων στις 28 Οκτωβρίου. Η αυθαίρετη υποταγή σε μία ανώτερη εξουσία σημαίνει συνάμα και την αφαίρεση της προσωπικής και συλλογικής ελευθερίας. Η δύναμη των Ελλήνων αναβλύζει από μία αποφασιστική σύγκρουση αντίστασης! Η προσκόλληση της προσωπικής ελευθερίας παραμένει το ανώτερο αγαθό. Η καταπάτηση της Ελληνικής κυριαρχίας σημάνει την υποδούλωση σε ένα καινούργιο αφέντη. Η δύναμη και εμψύχωση των Ελλήνων μεγαλώνει στην ιδέα της υποδούλωσης. Έτσι, παρόλο την έλλειψη πολεμικού οπλισμού το θάρρος όλο και μεγαλώνει. Η ανάγκη για συγκρότηση σε πόλεμο με τον εχθρό έρχεται να συνάξει τους πολίτες δίνοντας τους νόημα, στόχο και μια καινούργια προοπτική. Ο εχθρός δεν είναι αόρατος αλλά έχει στολή. Κρατάει όπλα και η εισβολή των Ιταλών κάνει πομπώδη θόρυβο.

Αν ακούσετε τα ηχητικά ντοκουμέντα από τις διακηρύξεις θα παρατηρήσετε πόσο συχνά η λέξη ‘εισβολέας’ επαναλαμβάνετε. Ο φόβος αντικατοπτρίζεται στις ανακοινώσεις για αντίδραση και έτσι ο Μεταξάς αναφέρει «Τώρα θα αποδείξωμεν εάν πράγματι είμεθα άξιοι των προγόνων μας και της ελευθερίας την οποίαν μας εξησφάλισαν οι προπάτορές μας.

Μεγάλη η πρόσκληση του Μεταξά για την ελευθερία. Διαβάζοντας τα λόγια του σου δημιουργείτε ένα αίσθημα συγκρότησης και ευθύνης για τον τόπο σου και την συνέχιση της ιστορίας. Με άλλα λόγια, αν αναγνωρίζεις τον εχθρό μην αφήσεις την ελευθερία. Πολέμησε για τα ιδανικά σου. Αξίζει να θυσιάσεις για ένα μεγαλύτερο στόχο που σε ξεπερνά. Οι κόποι σου δεν είναι χαμένοι. Αυτά είναι μερικά από τα μηνύματα που αντιλαλούν από την διακήρυξη και που έχουν αφήσει ιστορία στην πορεία της πατρίδας μας.

Η δύναμη της σύγκρουσης με τους Ιταλούς και ο ζήλος του Ελληνικού στρατού φέρνουν στην επιφάνεια την δύναμη του Έλληνα όταν αναγνωρίζει τον εχθρό και κάνει αγώνα να τον πολεμήσει. Όμως το ΟΧΙ σαν να έχει ξεφτίσει και οι παρελάσεις έχουν ξεθωριάσει. Οι ίδιες στολές με ίδια τάγματα και τις ίδιες πορείες έχουν καταντήσει συνήθεια που μόνο στις 28 Οκτωβρίου θυμόμαστε. Αλλά όχι ο πόλεμος δεν έχει κοπάσει. Ο εχθρός δεν έχει εξαλειφτεί. Μάλλον εμείς δεν τον βλέπουμε και έτσι έχουμε χάσει κάθε αγωνία για να αντισταθούμε.

Εχθρός είναι τα άρματα που μεγαλόπρεπα στέκονται απέναντι σου. Εχθρός είναι ο στρατιώτης που σε σημαδεύει για να σε εξοντώσει. Εχθρός είναι ο εισβολέας που κατεβάζει την Ελληνική σημαία ως ένδειξη υπεροχής. Εχθρός είναι και η διαφθορά που επιτρέπει τους δυνατούς να εκμεταλλεύονται τους αδύνατους. Εχθρός είναι του Έλληνα η μιζέρια που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί καταστάσεις και να καταπατήσει το συμφέρον του άλλου. Εχθρός είναι οι παρωπίδες σκέψης που δεν επιτρέπει τον Έλληνα να αποκτήσει συνείδηση και να αντιδράσει. Εχθρός είναι η υστέρηση ανάγκης για την εξάσκηση πνευματικών δεξιοτήτων που τον επιτρέπει να παλέψει για αξίες που καταξιώνουν ως συνεχιστή των προγόνων του. Εχθρός είναι όταν οι Έλληνες ξέχασαν τον δημιουργό τους.

Όταν δεν έχεις συναίσθηση του εχθρού δεν νιώθεις και την ανάγκη να πολεμήσεις. Όταν δεν αναγνωρίζεις την κατακτητική δύναμη του εισβολέα, είναι λογικό να παραμένεις αδρανής και απαθής. Ποιο δύσκολο είναι να αναγνωρίσουμε του άυλους εχθρούς παρά τους υλικούς. Παρόλα τα χρόνια ειρήνης που η Ελλάδα γνώρισε μετά τον 2^ο Παγκόσμιο και την Χούντα, η πολεμική ‘άρβυλα’ των ιδανικών και πνευματικών αξιών κατάντησε αντίκα. Σήμερα αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες των δικών μας αποφάσεων λόγω αδράνειας. Αντιμετωπίζουμε έλλειψης οξυδέρκειας για αξίες και ιδανικά που παραμένουν στην πνευματική σφαίρα. Δυστυχώς το μεγάλο ΟΧΙ έγινε σύμβολο της εποχής του 1940 την ώρα που οι Έλληνες καταπατούνται από τον εισβολέα.

Διακηρύξεις σαν του Μεταξά που σκοπό έχουν να ξεσηκώσουν, να ενθαρρύνουν και να δραστηριοποιήσουν τον κόσμο δεν ακούγονται γιατί απλά δεν υπάρχει η αίσθηση του ‘εχθρού’. Εχθρός όμως υπάρχει και δεν φαίνεται.

Οι επιπτώσεις φαίνονται και η ηθική κατάπτωση στην εικόνα ενός ολόκληρου έθνους που αδυνατεί να ορθοποδήσει. Η αυξανόμενη βία στην Αθήνα αλλά και στις μικρότερες πόλεις, η απάθεια των πολιτών για το συμφέρον του άλλου, η συνεχή δίψα για καταπάτηση αδυνάτων έχουν γίνει σημαία που κυματίζει. Τέτοιοι εχθροί δεν πρέπει να καταφρονούνται επειδή δεν κάνουν πομπώδες θορύβους.

Τα μεταφορικά τανκς αλωνίζουν την χώρα μας αφήνοντας μας παθητικούς θεατές. Που είναι το μεγάλο ΟΧΙ; Είμαστε άξιοι των προγόνων μας; Το ρίγος της πρόκλησης του Μεταξά έχει στερέψει από τις καρδιές των πολιτών. Η επανάκτηση της εσωτερικής αγωνίας μπορεί να επανέλθει μόνο στην αναγνώριση του εχθρού. Χρειά ζεται προβληματισμό ο αγώνας της 28 Οκτωβρίου του 1940 γιατί η μάχη συνεχίζεται. Τα ιδανικά της ελευθερίας δεν έχουν σταματήσει μετά την αναχώρηση των Ιταλών από την πατρίδα. Το αγαθό της ελευθερίας παραμένει ιδανικό και μετά το 1940.

Ίσως είναι τελικά ώρα να αναγνωρίσουμε την άλλη πλευρά του μεγάλου ΟΧΙ γιατί αφορά την ελευθερία από κατακτητές που βρίσκονται μέσα μας και θέλουν να κάνουν άλωση.

www.skepsou.gr, 30 Οκτωβρίου 2010.