Είναι πράγματι συνταρακτική η σκέψη πως οι πηγές που η γη πλουσιοπάροχα μας παρέχει στερεύουν. Σε ένα πρόσφατο άρθρο της εφημερίδας το Έθνος (www.ethnos.gr). γίνεται αναφορά στον καθηγητή Φυσικής Στίβεν Χόκινγκ που δηλώνει πως η μόνη ελπίδα του ανθρώπου για επιβίωση δεν μπορεί να είναι σε αυτή την γη αλλά θα πρέπει να μετακομίσει σε άλλον πλανήτη. Συγκεκριμένα ο Χόκινγκ αναφέρει ότι “Το ανθρώπινο γένος πρέπει να μετακομίσει σε κάποιον άλλο πλανήτη, εκτός του ηλιακού μας συστήματος, για να προστατευθεί έτσι το μέλλον των ειδών”
Εκ πρώτης ακούγεται αστείο ως και παρατραβηγμένο. Κανένας άνθρωπος δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως ο πλανήτης μας δεν θα ήταν βιώσιμος μετά από μερικά χρόνια. Και όμως αυτή η άποψη δεν στηρίζεται μόνο από τον Στίβεν Χόκινγκ αλλά την συμμερίζονται και άλλοι καθηγητές όπως το άρθρο αναφέρει.
Αν και δεν είναι ο στόχος μας να εξετάσουμε σε τι βαθμό η δήλωση του Χόκινγκ αληθεύει ή όχι, υπάρχει κάτι που είναι άκρος ανησυχητικό. Δεν αναφερόμαστε στο πως θα γίνει η μετακόμιση/μεταφορά…αλλά το που κατέληξε ο άνθρωπος μετά από χρόνια εξέλιξης, οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, εφευρέσεων που ριζικά άλλαξαν τον τρόπο ζωής. Σαν όλα αυτά τα κατορθώματα που τώρα βρίσκονται σκορπισμένα στον πλανήτη να σχηματίζουν ένα μεγάλο γιατί.
Όχι γιατί φτάσαμε ως εδώ με την βελτιστοποίηση του τρόπου ζωής, επικοινωνίας, μεταφοράς, κλπ, αλλά γιατί αυτή η μεγάλη ανάπτυξη μας οδηγεί σε πορεία αυτοκαταστροφής! Γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει με την μεγάλη δύναμη και τεχνογνωσία που έχει εκείνες τις πρακτικές που οδηγούν στην στέρηση των φυσικών και βιώσιμων πηγών που θα κάνουν το πλανήτη μας μη κατοικήσιμο; Τα εφόδια γνώσης και τεχνολογικών εφευρέσεων παραμένουν αξιοθαύμαστα και όμως η δυνατότητα του ανθρώπου να συνυπάρξει χαρμόσυνα με το περιβάλλον φαίνεται πως παραμένει αδύνατη. Σκέψου, που βρίσκεται η αιτία του προβλήματος;
Στο ότι οι πηγές ζωής που η Φύση προσφέρει δεν είναι αρκετές; Όχι. Το πρόβλημα βρίσκεται σε κάτι βαθύτερο που έχει να κάνει μία βίαιη πράξη κατανάλωσης για προσπάθεια οικονομικού πλούτου. Ο σκοπός στην κοινωνία δεν είναι η συμβίωση αλλά ο ανταγωνισμός χρησιμοποιώντας θεμιτά αλλά και αθέμιτα μέσα. Η χρήση εξουσίας στο τι ο άνθρωπος μπορεί να κατακτήσει φαίνεται να υπερβαίνει τις εύκολα εκμεταλλευόμενες πηγές του φυσικού περιβάλλοντος. Και όμως σαν να ξυπνάνε από τρομακτικό εφιάλτη οι γενιές που έρχονται βρίσκονται κατάματα με μια πραγματικότητα που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Λάθη του παρελθόντος και οι συνέπειες τους σαν να έχουν στήσει καρτέρι και οι συνέπειες όλο και περισσότερο ξεδιπλώνονται γύρω μας.
Δεν είναι παράξενο πως μια τέτοια τόσο καλά οργανωμένη κοινωνία να οδεύει προς την αυτοκαταστροφή της; Σίγουρα είναι, και το ερώτημα ‘γιατί’ παραμένει. Ίσως την απάντηση να μην μπορέσουμε να την δώσουμε πλήρως. Όμως ο ισχυρισμός που θέλουμε να κάνουμε είναι ότι η ‘δυσλειτουργία’ του ανθρώπου να ζήσει σε αρμονία με το περιβάλλον είναι αποτέλεσμα της ίδιας του της αδυναμίας να υπερβεί τις επιθυμίες του για υπέρ-εκμετάλλευση, κατάχρηση και καπηλεία. «Το αρχαίο ρήμα καπηλεύω σήμαινε κάνω εμπόριο. Η αρχαία παροιμία «τύχη καπηλεύουσα τον βίον» αναφέρεται στην τύχη, η οποία παίζει με τη ζωή και τη διαφθείρει.» (www.istoria.gr). Με άλλα λόγια μικρο-εμπορευόμαστε τα πλούσια αγαθά που μας έχουν δοθεί σαν να ήταν δικά μας. Και τι γίνεται με την αδυναμία του ανθρώπου ίσως αναρωτιέστε. Θα μπορέσει να την υπερβεί τελικά;
Για τον Χόκινγκ φαίνεται πως όχι. Αυτό ίσως να σημαίνει και την μεγαλύτερη απόδειξη πως η Θεωρίας της Εξέλιξης και η ερμηνεία της για την ανάπτυξη του πολιτισμού μάλλον παραμένει ουτοπία. Κοινωνικές θεωρίες χρησιμοποιούν την έννοια του Κάρολου Δαρβίνου για να εξηγήσουν πως η Εξέλιξη δεν αφορά μόνο την επιβίωση του μέσα από την διαδικασίας της φυσικής επιλογής, αλλά και την εξέλιξη ανάπτυξης που συντάσσεται μέσα από κοινωνικά σχήματα που διαμορφώνονται. Έτσι, πολύ πίστευαν πως με την ανακάλυψη των τεχνολογικών και άλλων εφευρέσεων ο άνθρωπος βρισκόταν σε μια θετική πορεία κοινωνικό-πολιτικής ανάπτυξης. Αν αυτή η θεωρία επαληθευόταν στον κοινωνικό τομέα τότε ίσως να μην είχαμε φτάσει στο σημερινό σημείο.
Η απάντηση για το πώς θα ξεπεράσει ο άνθρωπος την αδυναμία του ίσως τελικά μας οδηγεί στην ανάγκη της αποσαφήνισης της έννοιας ‘αδυναμία’. Ο άνθρωπος είναι ων πεπερασμένο που το νόημα της ζωής ξεπηδά από τα υλικά περιθώρια που του θέτουν. Ίσως ο ισχυρισμός πως η ικανοποίηση των υλικών αναγκών είναι απόρροια μεταφυσικών αναγκών να μπορεί να μας βοηθήσει. Δεν είναι η απληστία του ανθρώπου που μετράει μόνο αλλά η βαθύτερη υπαρξιακή ανάγκη που θέλει να ικανοποιήσει και που τον οδηγεί στην συνεχή απληστία.
Η δίψα για τον πλούτο είναι αποτέλεσμα και όχι η αιτία. Έχουμε υπαρξιακές ανάγκες και δεν τις ξέραμε ως σύνολο; Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι η ευτυχία του ανθρώπου δεν είναι τελικά συνυφασμένη με τον υλικό πλούτο αλλά για το πώς εκπληρώνει τις ποιος συγκεκριμένες υπαρξιακές ανάγκες του. Εδώ φαίνεται όμως να αλλάζουν τα δεδομένα. Δεν μάθαμε να σκεφτόμαστε σε τέτοιες συχνότητες και τέτοιες οι ιδέες μας δημιουργούν σύγχυση. Παρόλη την δυσφορία που ίσως νοιώθουμε τελικά οι έννοιες της ευτυχίας και της αυτοκαταστροφής εμφανίζονται άρρηκτα συνδεδεμένες. Η ευτυχία φαίνεται πως εξαφανίζεται με την παραγωγή πλούτου και δεν περνά στο παραπέρα στάδιο της μεταφυσικής ανάγκης του ανθρώπου. Αν μάθουμε πώς να είμαστε ευτυχισμένοι τότε ίσως και να μην χρειαστεί να μετακομίσουμε σε άλλο πλανήτη.
Thank you very much for sharing, I learned a lot from your article. Very cool. Thanks. nimabi