Στο βιβλίο του, “Η απόδειξη στο κύτταρο”, ο Stephen Meyer υποστηρίζει ότι το μέγεθος της πληροφορίας που είναι αποθηκευμένη στο DNA ακόμη και του απλούστερου κυττάρου δεν θα μπορούσε να υπάρξει τυχαία. Σκέψου, η ύπαρξη πολύπλοκης πληροφορίας προϋποθέτει έναν ευφυή σχεδιασμό;

Μέσα στην εκρηκτική ατμόσφαιρα της συζήτησης περί προέλευσης της ζωής και της εξέλιξης των ειδών, ένας χημικός και ιστορικός της επιστήμης, απόφοιτος του πανεπιστημίου του Cambridge, Stephen Meyer παρουσιάζει την δική του εκδοχή μέσα από το βιβλίο του “Η απόδειξη στο κύτταρο”.

Μέσα από 400 περίπου σελίδες γεμάτες με λογικά επιχειρήματα εκφράζει την πιο εμπεριστατωμένη, μέχρι στιγμής, μελέτη που υποστηρίζει την θεωρία του “ευφυούς σχεδιασμού”, και το επιτυγχάνει χωρίς την παραμικρή αναφορά σε κάποια θεϊκή ύπαρξη.

Όταν οι επιστήμονες ανακαλύπτουν κάτι σαν την στήλη της Ροζέτα (Rosetta Stone), αυτομάτως υποθέτουν ότι κάποιοι αρχαίοι γραφείς σκάλισαν την επιγραφή και στις τρεις γλώσσες. Όταν παλαιοντολόγοι φέρνουν στην επιφάνεια με τις ανασκαφές τους αντικείμενα από πελεκημένες πέτρες, αυτομάτως υποθέτουν ότι έχουν βρει κάτι που έχει κατασκευαστεί από τους πρώτους ανθρώπους. Όταν η NASA στρέφει τις κεραίες του προγράμματος SETI προς το διάστημα, υποθέτουν ότι “κάθε διακριτή πληροφορία που μεταφέρεται μέσω ηλεκτρομαγνητικών σημάτων από το διάστημα, υποδηλώνει ότι υπάρχει κάποια ευφυή πηγή”. Ο Meyer αναζητά μια μαθηματική αναλογία: σε κάθε περίπτωση (όσον αφορά κάτι γνωστό – π.χ. αρχαιολογικά ευρήματα – ή κάτι άγνωστο – π.χ. σήματα από κάποιον άλλο κόσμο), η ευφυΐα και η πρόθεση μπορεί να αποδειχθεί μέσω του αποτελέσματός της. Όταν μιλάμε όμως για την ίδια την προέλευση της ζωής, και μόνο με την απλή διατύπωση μιας παρόμοιας σκέψης αναφορικά με κάποια ευφυή πρόθεση είναι αρκετή για να γίνεις αντικείμενο κοροϊδίας, να παραγκωνιστείς ή ακόμα και να απολυθείς.

Η ύπαρξη πληροφορίας είναι το κλειδί για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, και είναι βασικό στοιχείο των ισχυρισμών του Meyer σχετικά με τον “ευφυή σχεδιασμό”. Μια έννοια που την ορίζει ως “η ελεύθερη επιλογή ενός συνειδητού, ευφυή μέσου ή ύπαρξης που πετυχαίνει ένα συγκεκριμένο στόχο ή αποτέλεσμα”. Ο κυρίως ισχυρισμός του είναι και μαθηματικός και διαισθητικός – η πληροφορία είναι αντιστρόφως ανάλογη της αβεβαιότητας: “Με την εξίσωση της πληροφορίας ως η μείωση της αβεβαιότητας, [από τον αμερικανό μαθηματικό Claude Shannon] η θεωρία του Shannon υποδηλώνει την ύπαρξη μιας μαθηματικής σχέσης μεταξύ της πληροφορίας και της πιθανότητας. Ειδικότερα, αποδεικνύει ότι το μέγεθος της πληροφορίας που συμπεριλαμβάνεται σε ένα γεγονός είναι αντιστρόφως ανάλογη με την πιθανότητα εμφάνισής του”.

Κάθε σύστημα πληροφορίας πολύπλοκης μορφής και αποτελεσματικής διαχείρισης που γνωρίζουμε είναι δημιουργημένα εκ προθέσεως, και όχι αποτέλεσμα τυχαίων αλλαγών και μεταλλάξεων. Όλα τους έχουν κάποιον συγγραφέα, κάποιον σχεδιαστή. Τα δημιουργήματά τους ξεχωρίζουν από τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο λόγω της ασυμβατότητας της πολυπλοκότητας τους, αλλά κανένα τους δεν μπορεί να συγκριθεί με το DNA: “Στο προκαρυωτικό κύτταρο, για να επιτευχθεί ο πολλαπλασιασμός του DNA χρειάζονται περισσότερες από 30 ειδικές πρωτεΐνες για να χτίσουν και να αντιγράψουν επακριβώς την γενετική πληροφορία που βρίσκεται καταγεγραμμένη στο DNA. Αλλά η πρωτεΐνες που χρησιμοποιούνται για την αντιγραφή της γεννητικής πληροφορίας του DNA είναι και αυτές χτισμένες χρησιμοποιώντας της ίδια πληροφορία. Αυτό μας οδηγεί να αναρωτηθούμε πώς είναι δυνατόν η παραγωγή των πρωτεϊνών να απαιτεί την ύπαρξη του DNA όταν συγχρόνως η παραγωγή του DNA απαιτεί την ύπαρξη πρωτεϊνών”.

Σύμφωνα με τον Meyer, “ευφυή όντα δημιουργούν και μεταδίδουν πληροφορίες συνεχώς. Η εμπειρία μας φανερώνει ότι μεγάλες ποσότητες πληροφορίας ή διακριτής πολυπλοκότητας (για παράδειγμα γλώσσες επικοινωνίας) πηγάζουν από κάποια ευφυή πηγή. Εφόσον, από ότι γνωρίζουμε, η διακριτή πολυπλοκότητα μπορεί να παραχθεί μόνο μέσω ευφυούς διεργασίας, η ύπαρξη διακριτής πληροφορίας ακόμη και στο απλούστερο ζωντανό οργανισμό μας οδηγεί να θεωρήσουμε ότι προϋπήρχε κάποια διεργασία ενός ευφυούς σχεδιαστή”.

Η πληροφορία που βρίσκεται στην βάση αυτού του ισχυρισμού είναι η κωδικοποιημένη δομή του DNA, μια δομή που είναι τόσο απίστευτα γεμάτη με πληροφορία, που αν καταγράφονταν σε χαρτί ακόμη και για την απλή μύγα θα γέμιζε πολλούς μεγάλους τόμους. Αυτή η απίστευτη ποσότητα πληροφορίας είναι αποθηκευμένη, οργανωμένη και αναπαράγεται από το DNA με τρόπους που δεν μοιάζουν με άλλες διεργασίες της φύσης. Το ερώτημα για το πώς είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα σύστημα με τόσο μεγάλη πληροφορία αποθηκευμένη μέσα του, είναι η βάση για το “Η Aπόδειξη στο Kύτταρο”, και το ερώτημα εμφανίζεται ανεξάρτητα με το βαθμό βιολογικής πολυπλοκότητας που το αναγάγουμε. Το απλούστερο κύτταρο που υπάρχει, το Μυκόπλασμα (Mycoplasma gentialium)– ένα μικροσκοπικό βακτήριο που υπάρχει στην ανθρώπινη ουροδόχο κύστη απαιτεί “μόνο” 482 πρωτεΐνες για τις απαραίτητες διεργασίες του και 562.000 βάσεις DNA (λίγο λιγότερες από 1.200 βασικά ζεύγη ανά γονίδιο) για την παραγωγή των πρωτεϊνών του.

Ο Meyer εξετάζει διάφορα λογισμικά ηλεκτρονικών υπολογιστών που προσομοιώνουν την εξελικτική ανάπτυξη από την “πρωτογενή ύλη” εκατομμυρίων ετών — από την οποία κάθε μορφή ζωτικής διεργασίας που συναντούμε γύρω μας προήρθε. Καθώς οι ερευνητές προσπαθούν να προσομοιώσουν την ανάπτυξη ζωτικών διεργασιών πρέπει πάντοτε να φορτώσουν στα προγράμματά τους τα αρχικά δεδομένα και να θέσουν έναν στόχο που θα πρέπει να επιτευχθεί. Ο Meyer θέλει να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η οριοθέτηση του στόχου πρέπει να συνυπολογιστεί όταν αξιολογούμε τα αποτελέσματα της προσομοίωσης.

Οι ερευνητές προσπαθούν να προσομοιώσουν το βασικό σενάριο της εξέλιξης. Η υπόθεση — που βασίζεται σε χημικά υπολείμματα και ισότοπα από την επιφάνεια της Γης — είναι ότι ότι ο πλανήτης εκατομμύρια χρόνια πριν την εποχή μας είχε νερόλακκους γεμάτους με “πρωτογενής ύλης” που περιείχαν διάφορα αμινοξέα και άλλα στοιχεία απαραίτητα για την δημιουργία κυτταρικών μορφών ζωής. Μετά από διάφορες τυχαίες διεργασίες — όπως επαναλαμβανόμενες ηλεκτρικές εκκενώσεις από κεραυνούς, που τότε όπως και σήμερα βομβαρδίζουν την επιφάνεια του πλανήτη, — ξεκίνησαν την διαδικασία του κυτταρικού διαχωρισμού και της αναπαραγωγής τους, ξεκίνησε η πολύπλοκη αλυσίδα δραστηριοτήτων που ξέρουμε ως ζωή. Το πρόβλημα με τις προσομοιώσεις είναι ότι δεν λειτουργούν. Συνεχώς παράγουν μη βιολογικές στοιχεία μαζί με βιολογικές δομές, όπως αμινοξέα. Χωρίς ευφυή παρέμβαση (από τους ερευνητές) αυτά τα μη βιολογικά στοιχεία θα αντιδράσουν με τις βιολογικές δομές με αποτέλεσμα να σχηματίσουν μη βιολογικούς συνδυασμούς.

Για να παραχθεί μια αλυσιδωτή αντίδραση που έχει ερευνητική αξία, οι επιστήμονες που χειρίζονται τις προσομοίωσης πρέπει να “φορτώσουν” συνθήκες ασφαλείας για να αποτρέψουν την πρωτογενή ύλη να παραμείνει πρωτογενής. Εξάπτονται όμως όταν κάποιος σαν τον Meyer προτείνει ότι αν ευφυή όντα στις ημέρες μας (οι ερευνητές) υποχρεώνονται να λάβουν μέτρα για να εξασφαλίσουν ότι ζωτικές διεργασίες έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτυχθούν, ίσως άλλα ευφυή όντα έπραξαν το ίδιο τρία δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

Ο συγγραφέας ενδιαφέρεται μόνο για επιστημονικά δεδομένα — δεν υπάρχει καμιά αναφορά σε θρησκευτικές έννοιες. Το βιβλίο του είναι γεμάτο από συνεντεύξεις με βιοχημικούς από κάθε θρησκευτικό υπόβαθρο ή χωρίς κ άποια θρησκευτική πεποίθηση, και όλοι τους συμφωνούν με τον Meyer ότι δεν μπορούν — δεν μπορούμε — να είμαστε σίγουροι για την προέλευση της ζωής στην Γη, ή για το τρόπο με τον οποίο η διαδικασία της φυσικής επιλογής, όπως περιγράφτηκε από τον Δαρβίνο και από γενιές υποστηρικτών της θεωρίας της εξέλιξης, μπορούσε να σχηματίσει κάτι σαν το DNA πο υ γνωρίζουμε σήμερα.

Το μόνο που ζητάει ο Meyer μέσα από το καταπληκτικό βιβλίο του, είναι να αρχίσουμε να εξετάζουμε μια επιπλέον πιθανότητα, την πιθανότητα που μας κοιτάει στα μάτια κάθε φορά που σκύβουμε πάνω από το μικροσκόπιο: ότι οι βασικές ζωτικές διεργασίες είναι αποτέλεσμα σχεδίασης και όχι ένα τυχαίο συμβάν. Ο Meyer θέλει να ψάξουμε για αποδείξεις ευφυής ύπαρξης όχι στο διάστημα όπως κάνει η NASA, αλλά μέσα μας, στο DNA μας, και το βιβλίο του “Η απόδειξη στο κύτταρο” αποτελεί την παθιασμένη έκκληση του.

Βασισμένο στην κριτική του βιβλίου,“Η απόδειξη στο κύτταρο” του Stephen Meyer (HarperOne, 2009), από τον Ignazio de Vega. Δημοσιευμένη από το Open Letters: a Monthly Arts and Literature Review.