Πριν μόλις μερικές μέρες η Ελλάδα γιόρτασε το αποκριάτικο καρναβάλι με ξεφάντωμα, ρυθμό, και πολύ χορό. Το Βήμα αναφέρει πως “με κεντρικό θέμα στο άρμα της Βασίλισσας εμπνευσμένο από την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, που συμπίπτει με την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, 204 πληρώματα καρναβαλιστών θα συμμετάσχουν στη μεγάλη παρέλαση, ενώ ο αριθμός των μεταμφιεσμένων αναμένεται να ξεπεράσει τις 30.000” (www.tovima.gr).

Η γιορτή του καρναβαλιού καθιερώθηκε στην χώρα μας με τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρέατος πριν τον ερχομό της Σαρακοστής. Με ποικίλες προετοιμασίες και πολύχρονη αφιέρωση, οι προετοιμασίες για την γιορτή του καρναβαλιού ξεκινούν πολλούς μήνες πριν την εκτέλεση του. Αν και η γιορτή του καρναβαλιού έγινε συνυφασμένη με της προετοιμασία των χριστιανών για τον ερχομό του Πάσχα, οι ρίζες της εορτής πηγάζουν από αρχαίες ελληνικές παραδόσεις με κέντρο τον θεό Διόνυσο. Το ξεφάντωμα, ο χορός και η αποθέωση ήταν στοιχεία που αποτελούσαν μέρος της δοξασίας των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν μέρος της λατρείας του θεού της γιορτής του ποτού και του ξεφαντώματος.

Η αποθέωση του καρναβαλιού βρίσκεται στην σημασία του συμβολισμού και της αντιπροσώπευσης. Σκέψου, γιορτάζουμε την παρουσία μίας εικόνας που απεικονίζει την πραγματικότητα αλλά και που αφηγείται μία ιστορία που δεν είναι καθόλου συνυφασμένη με αυτήν. Έτσι οι φαντασμαγορικές στολές συνθέτουν μία καινούργια αντίληψη για τον εαυτό μας που είναι πλαστή, πεπερασμένη αλλά συνάμα και ελκυστική. Η αλήθεια είναι πως στο καρναβάλι η πραγματικότητα του εαυτού μας κρύβεται μέσα στην μάσκα και τον στολισμό με αποτέλεσμα να υποδυόμαστε κάτι που δεν είμαστε. Αναμφίβολα, η εικόνα του πραγματικού διαστρεβλώνεται με τρόπο κωμικό, εντυπωσιακό ή κοροϊδευτικό και σατιρικό. Το φαντασμαγορικό δημιουργείται μέσα από το διαφορετικό και το πλασμένο. Αυτή είναι και εξάλλου η βασική αιτία για την μεγάλη προετοιμασία και την προσπάθεια στολισμού. Χαιρόμαστε την χαρά και την ένταση του καρναβαλιού γιατί γινόμαστε μέρος ενός συμβολισμού που στην κυριολεκτική πραγματικότητα δεν κατέχουμε. Η ευκαιρία να “ελευθερωθούμε” από αυτό που πραγματικά είμαστε να προβάλουμε κάτι διαφορετικό μας διασκεδάζει.

Άσχετα από την ιστορία αυτής της τόσο αρχαίας παράδοσης το καρναβάλι συγκεντρώνει δύο κεντρικές έννοιες που αν και παραμένουν συνυφασμένες με την γιορτή, είναι ελάχιστες οι φορές που αποσαφηνίζονται ξεκάθαρα. Οι έννοιες αφορούν το τι πραγματικά είμαστε και τι εικόνα θέλουμε να δημιουργούμε γύρω μας για αυτό που θέλουμε να δουν σε εμάς. Αν και δεν έχουμε την ευκαιρία να φορέσουμε την φαντασμαγορική στολή πέρα από την ημέρα του καρναβαλιού, σκέψου πως ο μεγαλύτερος συμβολισμός και σημασία της γιορτής παραμένει. Αυτό γίνεται το σημαντικό σημείου που απερίσκεπτα προσπερνάμε. Η ιδέα του καρναβαλιού που λαμβάνει χώρα μία φορά τον χρόνο, σε σύγκριση με το καρναβάλι που επαναλαμβάνετε καθημερινά γύρω μας είναι πραγματικά αξιοσημείωτη. Η μεταμφίεση και η προβολή μιας εικόνας που παραμένει ψεύτικη βοηθάει στο να καλύψουμε τα ‘κενά’ και τις ‘ελλείψεις’ αλλά και να προβάλει αυτό που θέλουμε αλλά δεν έχουμε.

Ένας από τους σημαντικότερους λόγους που η χώρα μας έγινε αντικείμενο χλευασμού και κοροϊδίας τους τελευταίους μήνες είναι γιατί τα ελλείμματα στην δημοσιονομική πολιτική παραποιούνταν. Οι υποσχέσεις των πολιτικών που τα τελευταία χρόνια προσπαθούσαν να κατευνάσουν την δυσφορία των πολιτών χειροτέρεψε την κατάσταση δημιουργώντας καινούργιες απαιτήσεις. Δυσφορούμε για τα δημοσιεύματα στον ξένο τύπο που σχολιάζουν επικριτικά της πολιτικές των κυβερνήσεων μας. Την ίδια στιγμή φέρνουν στο προσκήνιο την τεράστια σημασία της επικάλυψης και του καρναβαλιού. Σίγουρα η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που ακολούθησε πρακτικές αλλοίωσης στοιχείων στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά βρίσκεται στο προσκήνιο της κριτικής. Τώρα είναι οι απλοί Έλληνες πολίτες που καλούνται να βοηθήσουν και να στηρίξουν την πολιτική της κυβέρνησης. Η δυσφορία και διορθωτικές αλλαγές που οι πολιτικοί τώρα προσπαθούν να ακολουθήσουν, δεν είναι τίποτα λιγότερο από μία απόρροια πρακτικών της μορφής του ‘καρναβαλισμού’.

Αν και οι πολιτικές διαστάσεις δεν είναι το κεντρικό θέμα αυτού του άρθρου η σημασία της διαφοράς μεταξύ της ‘πραγματικότητας’ και της ‘φαντασίας’, της ‘αλήθειας’ και του ψέματος, του ‘ρεαλιστικού’ και του ‘πλαστού’ είναι κάτι που αφορά όλους μας. Δεν είναι αλήθεια άλλωστε πως καθημερινά προβάλουμε μία εικόνα που είναι πλαστή και ψεύτικη προς τους άλλους; Μια εικόνα που γίνεται φαντασμαγορική με τα χρώματα που εμείς θέλουμε να τους δώσουμε; Η διαφορά μεταξύ της αλήθεια και του ψέματος έχει και θα έχει πραγματικές επιπτώσεις στην ζωή μας είτε το θέλουμε είτε όχι. Είναι αλήθεια πως αργά η γρήγορα δυσανασχετούμε για την πλαστή εικόνα που εμείς οι ίδιοι δημιουργήσαμε. Δυσανασχετούμε για την ψεύτικη εικόνα που οι άλλοι δημιουργούν για εμάς, και όμως την πιστεύουμε με αποτέλεσμα να απογοητευόμαστε. Η πραγματική διάσταση του εαυτού μας δεν είναι κάτι που απλά μπορούμε να στολίσουμε με μία ψεύτικη εικόνα. Χάνουμε το νόημα της ζωής όταν προσπαθούμε να παρουσιάσουμε κάτι που δεν είμαστε. Όταν την διαβάζουμε σαν ιδέα ίσως να ακούγετε άσχετη. Όμως στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και καθημερινές μας συναλλαγές ‘τεστάρουμε’ τις δύο αυτές δυνάμεις που παλεύουν μέσα μας. Πως θα ήταν η παρέλαση του καρνάβαλου άραγε αν δείχναμε αυτό που πραγματικά είμαστε και όχι αυτό που προσπαθούμε να καλύψουμε;

Η παραποίηση και η εκμετάλλευση γίνονται ευκαιρίες κέρδους. Το καρναβάλι γίνεται εύκολη λύση με τον ίδιο τρόπο που και η δική μας ελληνική κυβέρνηση θέλησε να παραποιήσει τα στοιχεία του δημοσιονομικού ελλείμματος. Το θέμα όμως βρίσκεται στο πως η εξέλιξη των γεγονότων δεν βρίσκεται πολλές φορές κάτω από τον δικό μας έλεγχο. Ακόμα δηλαδή και αν επιδιώξουμε να παρουσιάσουμε μία ψεύτικη εικόνα στους άλλους, οι εξελίξεις που συνάπτονται και συνεπάγονται από αυτό δεν είναι κάτω από τον δικό μας έλεγχο. Και αυτό το σημείο είναι που θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε για το κατά πόσο το καρναβάλι θα είναι προς το αληθινά προσωπικό συμφέρον μας.

Η φορεσιά της μάσκας είναι εύκολη κίνηση. Σίγουρα η στολή στο καρναβάλι μεταμφιέζει την αλήθεια. Προβάλουμε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είμαστε. Ο συμβολισμός του καρναβαλιού έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία από αυτό που υποδεικνύεται. Μας φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με την μεταφορική μεταμφίεση που υποδυόμαστε καθημερινά και στις περισσότερες συναλλαγές μας. Η ερώτηση είναι αν θα βγούμε κερδισμένοι από αυτή την διαδικασία και γιατί. Αν υπάρχει περίπτωση να μην βγούμε κερδισμένοι, τότε ίσως άσκοπα χάνουμε τον πολύτιμο χρόνο και ενέργεια προσπαθώντας να παρουσιάσουμε μια εικόνα που είναι ψεύτικη, πλαστή, βεβηλωμένη.

Μια από της ποιο στοχαστικές προσωπικότητας που έβγαλε η χώρα μας ήταν ο Ευάγγελος Παπανούτσος. Σε ένα από τα έργα του αναφέρεται στη σχέση μεταξύ του ανθρώπου και το φόρεμα και σχολιάζει:

την προσδιοριστική, την περιοριστή δύναμη του φορέματος την αισθανόμαστε όταν ανταλλάσομε το αληθινό μ’ ένα ψεύτικο – που μας κρύβει. Π.χ. στην αποκριάτικη αμφίεση. Τότε έχομε το αίσθημα ότι αποδεσμευτήκαμε, αποβάλαμε ένα μέρος του εαυτού μας, εκείνο που έχουμε συνθέσει για να το θεωρούν οι άλλοι (και μεις οι ίδιοι) πρόσωπό μας, και μπορούμε πια να παίζομε ένα ρόλο – αυτόν που δεν έχομε καθόλου η συχνά το θάρρος ή την ευκαιρία να υποδυθούμε στην καθημερινή ζωή. Εάν μας αποσπάσουν την ψεύτικη περιβολή, ξαναγυρίζομε στην τάξη και στη νηφαλιότητα – ή παρένθεση έχει κλείσει… (Πρακτική Φιλοσοφία, σελ. 208-209).

Η κούραση της μεταμφίεσης στην καθημερινή μας ζωή ίσως μας αναγκάσει να ξεχάσουμε το αληθινό από το πλαστό. Η προσποίηση γίνεται ψυχοφθόρα και η δυσφορία θα μας αναγκάσει να συνειδητοποιήσουμε πως η εμφάνιση δεν μπορε ί να γίνει υποκα τάστατο της αλήθειας. Λάθη που ήταν βασισμένα στην διαστρέβλωση του εαυτού μας θα κάνουν το ‘κενό’ που αφήσαμε όλο και μεγαλύτερο. Έτσι λοιπόν η αγάπη για αξίες, για την αλήθεια, για αυτό που είναι πέρα από το υλικό συμφέρον μας επιτρέπει να απολαύσουμε αυτό το μικρό ταξίδι της ζωής μας στην ολότητα του. Αυτό τελικά είναι και το πραγματικό μας συμφέρον για το οποίο αξίζει να θυσιάσει κάποιος χρόνο, ενέργεια, και προσπάθειες.

www.skepsou.gr, 14 Μαρτίου 2010.