Πολύ πριν την αρχή της αρχαίας Ελληνικής ιστορίας οι μακρινοί πρόγονοί μας μετοίκισαν από την περιοχή της Ελλάδας στην περιοχή του Κάτω Δούναβη και δημιούργησαν έναν από τους πιο αναπτυγμένους πολιτισμούς της εποχής τους. Σκέψου, είναι η αρχαία κληρονομιά μας ακόμη μεγαλύτερη από ότι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα;

Πριν η Ελλάδα και η Ρώμη φτάσουν στο απόγειο της δόξας τους, πριν ακόμη κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες πόλεις της Μεσοποταμίας ή οι ναοί του Νείλου, υπήρχε ένας λαός που ζούσε στην Κοιλάδα του Κάτω Δούναβη, στους πρόποδες των βαλκανικών βουνών. Τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν ότι ήταν πρωτοπόρος της εποχής του στις τέχνες, την τεχνολογία και το εμπόριο.  Για περίπου μιάμιση χιλιετία καλλιεργούσαν τη γη, έχτιζαν πόλεις, μερικές από τις οποίες ξεπερνούσαν τα 2,000 σπίτια, και επεξεργάζονταν τον χαλκό, το νέο προϊόν της εποχής. Οι τάφοι τους είχαν περίτεχνα διαδήματα και περιδέραια και σε ένα νεκροταφείο βρέθηκε η αρχαιότερη συλλογή χρυσών τεχνημάτων.

Τα εντυπωσιακά σχέδια των πήλινων αγγείων τους μαρτυρούν έναν εκλεπτυσμένο πολιτισμό.

Μέχρι πρόσφατα, τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα ήταν πήλινα είδωλα που αναπαριστούσαν θεές και αρχικά ερμηνεύθηκαν ως ένδειξη της πνευματικής και πολιτικής δύναμης των γυναικών σε εκείνη την κοινωνία.

Σύμφωνα με αρχαιολόγους και ιστορικούς, νεώτερες έρευνες έχουν διευρύνει τη γνώση μας για αυτό τον πολιτισμό, αλλά καθώς η γραφή δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμη δεν είναι δυνατόν να ξέρουμε πως αποκαλούσαν τον εαυτό τους, έτσι κάποιοι επιστήμονες τους αποκαλούν απλά Παλαιά Ευρώπη. Στο απόγειο της η Παλαιά Ευρώπη “ήταν από τους πιο εξελιγμένους και τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς της γης”, αναφέρει ο David W. Anthony, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Hartwick College στην Oneonta, N.Y.,“και ανέπτυξε πολλές πολιτικές, τεχνολογικές και ιδεολογικές δομές πολιτισμού”.

Αν και ανασκαφές του περασμένου αιώνα έφεραν στο φως απομεινάρια αρχαίων οικισμών και τις προαναφερθείσες γυναικείες θεότητες, μόλις το 1972 ανακαλύφθηκε, από τοπικούς αρχαιολόγους στη Βάρνα της Βουλγαρίας, ένα νεκροταφείο της ίδιας εποχής. Μετά την εξέταση των ευρημάτων οι ειδικοί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν ήταν απλά φτωχοί αγρότες, αλλά είχαν έναν αναπτυγμένο πολιτισμό.

Μεταγενέστερες μελέτες μας οδηγούν στον σχηματισμό της παρακάτω εικόνας. Στο απώτερο παρελθόν, χιλιετίες π.Χ., αυτοί οι άνθρωποι που αρχικά ήταν αγρότες άρχισαν να μετακινούνται από την Ελλάδα και τις γύρω περιοχές προς την Παλαιά Ευρώπη, φέρνοντας μαζί τους σπόρους από σιτάρι και κριθάρι, καθώς και πρόβατα και αγελάδες. Δημιούργησαν αποικίες στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας όπως επίσης και σε πεδιάδες και παραποτάμιες περιοχές. Αργότερα αυτοί οι οικισμοί εξελίχθηκαν σε διακριτές πολιτιστικές ομάδες, που διατηρούσαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους, εμπορευόμενοι χαλκό και χρυσό, ακόμη ανέπτυξαν κοινή τέχνη που απεικονίστηκε στα πήλινα αγγεία τους.

Στο εμπόριο τους σημαντική θέση κατείχε το όστρακο Σπόνδυλος που προέρχεται από το Αιγαίο Πέλαγος. Ίσως αυτά τα όστρακα, που χρησιμοποιούνταν για διακόσμηση σε περιδέραια και βραχιόλια, να ήταν σύμβολα της Αιγαιϊκής καταγωγής τους. Ο Δρ. Σεφεριάδης έγραψε ότι η συχνότητα με την οποία ανακαλύπτουμε αυτά τα όστρακα δείχνει ότι ο πολιτισμός είχε πρόσβαση “σε ένα σύμπλεγμα δρόμων και σε ένα κοινωνικό πλαίσιο με ανεπτυγμένες μορφές συναλλαγών – μεταξύ των οποίων η ανταλλαγή αγαθών και δώρων”.

Ο λαός κατοίκησε μια εκτενή περιοχή της σημερινής Βουλγαρίας και Ρουμανίας, δημιουργώντας χωριά αποτελούμενα από σπίτια με πολλά δωμάτια και περιτριγυρισμένα με ξύλινο φράχτη. Μερικά από τα σπίτια ήταν διώροφα, με ξύλινο σκελετό, πήλινους τοίχους, και δίχως δάπεδο. Για έναν άγνωστο μέχρι στιγμής λόγο, οι άνθρωποι αυτοί κατασκεύαζαν πήλινα μοντέλα πολυώροφων κτιρίων.

Μερικές από τις πόλεις τους έφταναν σε εμβαδόν τα 3,000 στρέμματα. Παρόλο που οι αρχαιολόγοι θεωρούν αυτούς τους οικισμούς τους μεγαλύτερους του κόσμου εκείνης της εποχής, δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη παλάτια, ναούς ή άλλα μεγάλα αστικά κτίρια. Επομένως οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν ότι οι θρησκευτικές τους τελετές γίνονταν σε σπίτια όπου και βρέθηκαν θρησκευτικά αντικείμενα. Ευρήματα οικιακών αντικειμένων γεμάτα με περίπλοκα σχέδια, φανερώνουν ότι είχαν αναπτυγμένες οικιακές θρησκευτικές τελετές. Ακόμη τεράστια δοχεία φαγητού επάνω σε βάσεις αντιπροσωπεύουν την “κοινωνικότητα των γευμάτων”.

Με μια πρώτη εξέταση, η έλλειψη διοικητικής αστικής δόμησης οδήγησε τους επιστήμονες να συμπεράνουν ότι η Παλαιά Ευρώπη είχε ελάχιστη έως και καθόλου ιεραρχία. Το νεκροταφείο της Βάρνας όμως αναίρεσε αυτές τις θεωρίες. Κατά την διάρκεια δυο δεκαετιών από το 1972 οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως 310 τάφους. Ο Dr. Anthony υποστηρίζει ότι αυτοί οι τάφοι είναι “η καλύτερη απόδειξη για την ύπαρξη μιας ανώτερης κοινωνικής και πολιτικής τάξης”. O Vladimir Slavchev, από το Μουσείο Ιστορίας της Βάρνας, συμφωνεί μαζί του, “ο πλούτος και η ποικιλομορφία των αντικειμένων που βρέθηκαν στους τάφους της Βάρνας ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Η Βάρνα είναι το αρχαιότερο νεκροταφείο που έχει βρεθεί ποτέ με τους νεκρούς να θάβονται μαζί με χρυσά κοσμήματα. Το πλήθος των εισαγόμενων τεχνημάτων κύρους, που βρέθηκε σε μια μικρή μερίδα των τάφων αποδεικνύει την ύπαρξη κυρίαρχων υψηλών τάξεων.” Περισσότερα από 3.000 κομμάτια χρυσού βρέθηκαν σε 62 από τους τάφους, μαζί με χάλκινα όπλα, εργαλεία, και διακοσμητικά περιδέραια και βραχιόλια από όστρακα του Αιγαίου.

Σύμφωνα με τον Dr. Anthony, ο χαλκός, και όχι ο χρυσός, αποτέλεσε την κύρια πηγή της οικονομικής ευημερίας τους. Καθώς οι άνθρωποι έμαθαν να επεξεργάζονται τον χαλκό, οι πολιτισμικές ομάδες της Παλαιάς Ευρώπης εκμεταλλεύτηκαν πλούσια κοιτάσματα περιοχών της Βουλγαρίας και της Σερβίας, και ανέπτυξαν μεθόδους για τον καθαρισμό του μεταλλεύματος μέσω της τήξης του σε υψηλές θερμοκρασίες. Έπειτα κατασκεύασαν τσεκούρια, μαχαίρια, ή κοσμήματα τα οποία εξήγαγαν. Χάλκινα αντικείμενα της Παλαιάς Ευρώπης έχουν βρεθεί σε τάφους δίπλα στον ποταμό Βόλγα, 1.900 χιλιόμετρα ανατολικά της Βουλγαρίας. Συνολικά οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει περισσότερους από πέντε τόννους χάλκινων αντικειμένων κατασκευασμένων στα εργαστήρια της Παλαιάς Ευρώπης.

Μια πτέρυγα του μουσείου είναι αφιερωμένη σε είδωλα και απεικονίσεις ανθρώπων που έχουν πραγματικά προκαλέσει τον θαυμασμό των αρχαιολόγων. Βρέθηκαν σχεδόν σε κάθε ανασκαφή της περιόδου και σε διάφορα πλαίσια όπως σε τάφους, σε σπίτια που λειτουργούσαν ως ναοί, και σε άλλα “θρησκευτικά οικήματα”.

Ένα από τα πλέον γνωστά είναι η πήλινη φιγούρα ενός καθιστού άνδρα, με τους ώμους μαζεμένους και με μια έκφραση προσώπου που υπονοεί ότι βρίσκεται σε βαθιά περισυλλογή.

Η φιγούρα αυτή ονομάστηκε “ο Διανοητής” και βρέθηκε σε ένα νεκροταφείο του πολιτισμού Hamangia στη Ρουμανία. Υπάρχει επίσης και μια παρόμοια φιγούρα γυναίκας. Αλλά βρίσκονται όντως σε περισυλλογή; Ή μήπως σε πένθος;

Πολλές από τις φιγούρες παριστάνουν γυναίκες σε μακρύ κορμό, μεγάλο στήθος και πλατύς γοφούς. Η έντονη ερωτικότητα τους φανερώνει ότι η γονιμότητα της γης και των ανθρώπων είχε κύρια θέση στην σκέψη τους.

Ο Dr. Baily έγραψε ότι αυτές οι φιγούρες ίσως πρέπει να εξεταστούν με βάση τις παραστάσεις τους, μικρογραφίες, με μια εκφραστική διάπλαση του ανθρώπινου σώματος. Έγραψε, “θεωρώντας ότι η ικανότητα να κατασκευάσουμε, να χρησιμοποιήσουμε και να κατανοήσουμε συμβολικά αντικείμενα, όπως αυτές οι φιγούρες, είναι μια ικανότητα στην οποία μετέχουν όλοι οι σύγχρονοι άνθρωποι. Επομένως μας συνδέει όλους, εσένα, εμένα, τους ανθρώπους της νεολιθικής εποχής, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, με τους ανθρώπους της παλαιολιθικής εποχής που ζωγράφιζαν στις σπηλιές.”

Βασισμένο σε άρθρο του John Noble Wilford, δημοσίευμένο στους New York Times, 30 Νοεμβρίου 2009.