“Καθώς οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι μέσα στον κοινωνικό τους περίγυρο, επηρεάζεται και η υγεία τους. Μπορεί να μην τον γνωρίζεις προσωπικά, αλλά ο συνάδελφος του συζύγου της φίλης σου μπορεί να σε κάνει να παχύνεις, και το αγόρι της φίλης της αδελφής σου μπορεί να σε κάνει να αδυνατίσεις.” Οι Νικόλας Χρηστάκης και James Fowler δημοσίευσαν παρόμοια συμπεράσματα σε άρθρο τους στο New England Journal of Medicine και στο βιβλίο τους “Connected”.
Οι δύο αυτοί επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα σχετικά με την υγεία περισσότερων από 5000 ατόμων που έλαβαν μέρος στη Μελέτη του Framingham. Μέσα από την έρευνά τους κατάφεραν να παρουσιάσουν, για πρώτη φορά, αποδεικτικά στοιχεία μιας, πιθανώς, πολύ σημαντικής θεωρίας: ότι οι καλές συνήθειες – όπως το κόψιμο του καπνίσματος ή η διατήρηση του σωματικού βάρους ή το αίσθημα ευτυχίας – μπορούν να μεταδοθούν από φίλο σε φίλο σαν να επρόκειτο για έναν μεταδοτικό υιό. Συγχρόνως αποδείχθηκε ότι και αρνητικές συνήθειες μεταδίδονταν με παρόμοιο τρόπο – ομάδες φίλων εμφανίστηκαν να “μολύνουν” ο ένας τον άλλον με παχυσαρκία, δυστυχία και την συνήθεια του καπνίσματος.
Οι Χρηστάκης και Fowler ξεκίνησαν την μελέτη τους παρατηρώντας την επιρροή του κοινωνικού περίγυρου στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Τα δεδομένα της μελέτης συμπεριλάμβαναν πληροφορίες για στενούς φίλους, μέλη της οικογενείας τους και συναδέλφους. Μετά από πολύ δουλειά η ομάδα τους κατάφερε να φτιάξει έναν χάρτη που αντιπροσώπευε 5124 άτομα τα οποία είχαν κάποια κοινωνική διασύνδεση μεταξύ τους. Έπειτα μελέτησαν τους ιατρικούς φακέλους τους, και άρχισαν να σκιαγραφούν το που και πότε άρχισαν να αναπτύσσουν παχυσαρκία. Τελικά κατάφεραν να προσομοιάσουν όλα τα δεδομένα σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, όπου το κάθε άτομο απεικονίζονταν με μια “μπίλια” που μεγάλωνε και μίκραινε καθώς το βάρος του ατόμου αυξάνονταν ή μειώνονταν. Η απεικόνιση αυτή, που συμπεριλάμβανε και τις σχέσεις των ατόμων μεταξύ τους, φανέρωσε ότι η παχυσαρκία αντί να εμφανίζεται τυχαία σε ολόκληρη την προσομοίωση ήταν συγκεντρωμένη σε περιοχές της, αποδεικνύοντας ότι αναπτύχθηκε μέσα σε ομάδες ανθρώπων, ενώ άλλες ομάδες διατήρησαν το βάρος τους ή αδυνάτισαν.
Όπως παρατηρήθηκε, όταν κάποιος γίνονταν παχύσαρκος, τότε οι φίλοι του είχαν 57% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν και αυτοί παχυσαρκία. Το συμπέρασμα όμως που προκάλεσε την μεγαλύτερη έκπληξη είναι το γεγονός ότι και οι φίλοι των φίλων του είχαν περίπου 20% περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι – ακόμη και αν το βάρος του κοινού τους φίλου δεν μεταβάλλονταν. Ακόμη παρατηρήθηκε ότι και ο φίλος, του φίλου, του φίλου, του ατόμου που έβαλε βάρος είχε 10% περισσότερες πιθανότητες να παχύνει.
Οι δύο επιστήμονες απέδειξαν επίσης ότι και η συνήθεια του καπνίσματος μεταδόθηκε μέσα από τον κοινωνικό περίγυρο – για παράδειγμα, αν ένα άτομο άρχιζε να καπνίζει οι φίλοι του είχαν 36% περισσότερες πιθανότητες να τον μιμηθούν, και τα άτομα με σχέση τριών βαθμών είχαν 11% αυξημένες πιθανότητες να αρχίσουν το κάπνισμα. Ομοίως και με άλλες συνήθειες, όπως η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, το αίσθημα της ευτυχίας, ή το αίσθημα της μοναξιάς, όλα μεταδίδονταν μέσα από τις κοινωνικές σχέσης, έως τρίτου βαθμού, που είχαν αναπτύξει τα άτομα μεταξύ τους.
Οι Χρηστάκης και Fowler υποθέτουν ότι τα διάφορα πρότυπα συμπεριφοράς μεταδίδονται μέσω υποσυνείδητων μηνυμάτων που λαμβάνουμε από τους γύρω μας και καθορίζουν το τι θεωρούμε “αποδεκτό”. Διάφορα πειράματα απέδειξαν ότι αν κάποιος κάθισε δίπλα σε ένα άτομο που τρώει πολύ, τότε και αυτός θα καταναλώσει περισσότερο φαγητό από ότι θα κ ατανάλωνε συνήθως, καθώς άθελά του ανακαθορίζει υποσυνείδητα, το πόσο φαγητό συμπεριλαμβάνεται σε ένα “κανονικό” γεύμα. Οι δύο επιστήμονες θεωρούν ότι καθώς οι φίλοι μας αυξάνουν το βάρος τους, σταδιακά αλλάζουμε την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για την εμφάνιση ενός υπέρβαρου, και αρχίζουμε να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βάλει βάρος. Σχετικά με την μεταδοτικότητα του αισθήματος της ευτυχίας ή της δυστυχίας θεωρούν ότι περιπλέκονται περισσότερες υποσυνείδητες διεργασίες, καθώς νευρώνες του εγκεφάλου μας αυτόματα μιμούνται τα αισθήματα που εκφράζονται στα πρόσωπα των φίλων μας.
Η υποσυνείδητη φύση της μεταδοτικότητας των συναισθημάτων μπορεί να εξηγήσει ένα από τα πιο αξιοπερίεργα συμπεράσματα της έρευνας: αν θέλεις να είσαι ευτυχισμένος τότε το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να αποκτήσεις όσο περισσότερους φίλους μπορείς. Για πολλά χρόνια οι κοινωνιολόγοι υποστήριζαν ότι το να έχει κάποιος ένα στενό κύκλο καλών φίλων είναι πολύ σημαντικό για να αισθάνεται ευτυχισμένος, αλλά σύμφωνα με την έρευνα των Χρηστάκη και Fowler αποδείχθηκε ότι οι πιο ευτυχισμένοι κάτοικοι του Framingham ήταν αυτοί που είχαν τους περισσότερους φίλους, ακόμα και αν οι σχέσεις τους δεν ήταν πολύ στενές.
Ακόμη συμπέραναν ότι το αίσθημα της ευτυχίας είναι περισσότερο μεταδοτικό από το αίσθημα της δυστυχίας. Σύμφωνα με την στατιστική ανάλυση των δεδομένων της έρευνας, κάθε ευτυχισμένος φίλος ενός ατόμου αύξανε το αίσθημα της ευτυχίας του κατά 9%, ενώ κάθε δυστυχισμένος φίλος του το μείωνε κατά 7%. Σύμφωνα με το παραπάνω λοιπών, όσο περισσότερους φίλους κάποιος έχει, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχει να επηρεαστεί θετικά και να αισθανθεί καλύτερα.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι διαφορετικά πρότυπα συμπεριφοράς μεταδίδονται μέσω διαφορετικών τύπων σχέσεων. Για παράδειγμα, μεταξύ συναδέλφων δεν μεταδίδονταν το αίσθημα της ευτυχίας, το οποίο όμως μεταδίδονταν μέσα από προσωπικούς φίλους. Οι συνάδελφοι από την άλλη μπορούσαν να επηρεάσουν κάποιον θετικά ή αρνητικά σε σχέση με το κάπνισα. Για παράδειγμα αν κάποιος σε μια μικρή επιχείρηση σταματούσε το κάπνισμα, τότε οι συνάδελφοί του είχαν 34% περισσότερες πιθανότητες να το σταματήσουν και αυτοί.
Η μετάδοση της παχυσαρκίας είχε τους δικούς της κανόνες· για παράδειγμα οι σύζυγοι δεν επηρέαζαν ο ένας τον άλλον όσο επηρεάζονταν οι φίλοι μεταξύ τους. Αν ένας άνδρας είχε έναν φίλο που έβαλε βάρος, τότε οι πιθανότητες του ίδιου να βάλει βάρος διπλασιάζονταν. Αλλά η αύξηση του βάρος μιας φίλης του τον άφηνε αδιάφορο. Η εξήγηση που έδωσαν οι δύο επιστήμονες ήταν ότι σχετικά με το σώμα μας συγκρίνουμε τους εαυτούς μας κυρίως με άτομα του ίδιου φίλου.
Τα ευρήματα της μελέτης υποστηρίζουν μια σημαντική ιδέα. “Όπως επηρεαζόμαστε από το κοινωνικό μας περίγυρο, με τον ίδιο τρόπο μπορούμε και να τον επηρεάσουμε.” Αν θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο προς το καλύτερο μέσω του θετικού τρόπου ζωής μας, τότε οι πιθανότητες είναι με το μέρος μας. Για τους περισσότερους από εμάς είναι αλήθεια ότι μέσα από σχέσεις έως τριών βαθμών μπορούμε να συνδεθούμε με περισσότερα από 1000 άτομα – και όλα αυτά μπορούμε θεωρητικά να τα βοηθήσουμε να ζήσουν περισσότερο υγιεινά και να αισθανθούν ευτυχισμένα, απλά μέσω του παραδείγματός μας. Ο Fowler υποστηρίζει ότι “Αν κάποιος σου πει ότι μπορείς να επηρεάσεις 1000 άτομα, τότε αυτό και μόνο το γεγονός μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο!”
Δείτε μια συνέντευξη του κ Νικόλα Χρηστάκη εδώ.
Βασισμένο στην παρουσίαση του βιβλίου Is Happiness Catching?, από τον Clive Thompson, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The New York Times Magazinε, 10 Σεπτεμβρίου, 2009.
0 Σχόλια